به گزارش آستان نیوز، راحله کاظم پور در برنامه مجازی روایت هنر «باززنده سازی کاشی معرق در تاریخ معاصر ایران» که هشتم مرداد ماه از بستر اینستاگرام کتابخانه و موزه ملی ملک به صورت زنده پخش شد، ابراز کرد: حد اعلای کاشی معرق در ایران در دوره تیموریان خلق شده است و نمونه هایی از آن را در مسجد گوهرشاد و مدرسه الغ بیگ می توان مشاهده کرد.
وی ادامه داد: در عصر تیموری، تکنیک های جدیدی به کاشی کاری معرق وارد شده و از خط ثلث، نقوش اسلیمی و ختایی و… در این دوره استفاده شده است. همچنین کاشی ها با یک ترکیب رنگی درست و زیبا کنار یکدیگر قرار گرفته است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ریشه کاشی معرق به دوره ساسانیان می رسد، گفت: کاشی کاری در دوره اسلامی در ایران تا دوره سلجوقیان وجود نداشته و از این دوره، عناصر آجری به پوشش معماری ایران وارد شده است که می توان نمونه آن را در مسجد جامع اردستان مشاهده کرد. همچنین گچ در کنار آجرچینی در دوره سلجوقیان کاربرد داشته است.
کاظم پور با تأکید بر اینکه شکل کاشی کاری ایران در دوره ایلخانی گسترده تر می شود، افزود: در این دوره آجر با کاشی ترکیب شده و خطوط کوفی بنایی و رنگ های لاجوردی و سفید به تدریج وارد پوشش بناها شده است چنان که به کاشی کاری مسجد جامع ورامین و مجموعه بسطام می توان اشاره کرد.
وی از رنگ فیروزه ای به عنوان نمادی از حوزه کاشی کاری ایران نام برد و بیان کرد: کاشی کاری های مسجد کبود تبریز متعلق به دوره قراقویونلوها، یکی از زیباترین کاشی کاری های جهان را به خود اختصاص داده است که علاوه بر زییاشناسی، از نظر ظرافت در اجرا نیز مورد توجه است. به عبارتی کاشی کاری بنایی به گستردگی و زیبایی این مسجد نیست که قطعات ریز با چنین ترکیب رنگی در کنار یکدیگر قرار گرفته باشد.
این پژوهشگر ادامه داد: هنرمندان در دوره صفوی با توجه به تسریع در ساخت بناها از تکنیک کاشی هفت رنگ که در ادوار گذشته کمتر استفاده شده بود بهره گرفته، بدین ترتیب به تدریج هنر کاشی کاری معرق جای خود را به کاشی کاری هفت رنگ می دهد.
وی دوره قاجار را دوره افول تکنیک اصیل کاشی کاری معرق کشور دانست و گفت: در این دوره کاشی معرق فقط به شکل گره که آسان تر بوده، دیده شده است و کاشی هفت رنگ و نقاشی روی کاشی به شکل ممتاز وجود دارد.
کاظم پور اضافه کرد: همچنین کاشی کاری در دوره قاجار همچون یک رسانه بوده و هنرمندان از آن برای انتقال پیام استفاده می کردند چنانکه کاشی های نقش برجسته به صورت اندک در جای جای ایران کار شده است.
وی از تکنیک کاشی معرق به عنوان یکی از دشوارترین و پیچیده ترین تکنیک های کاشی کاری ایران نام برد و گفت: ویژگی خاص کاشی معرق در مقایسه با دیگر اقسام کاشی کاری ها، استفاده از آن در سطوح مدور، مقعر، محدب و مقرنس ها بوده است.
این بانوی هنرمند با اشاره به دو سبک کاشی کاری معرق در مشهد و اصفهان و وجه تمایز آن ها افزود: به نظر می رسد اصفهان در کاشی کاری معرق با توجه به ترکیب رنگ و شناخت رنگ و نقش پیش رو بوده است.
وی با بیان برخی از مراحل ساخت کاشی خاطرنشان کرد: کاشی کاری بنای ساختمان فعلی کتابخانه و موزه ملی ملک در باغ ملی تهران نیز در سال 1375 توسط مجموعه آستان قدس رضوی انجام شده است.
دوستداران فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی می‌توانند برنامه های مجازی مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک همچون روایت ملک و روایت هنر را از طریق مراجعه به صفحه اینستاگرام این مؤسسه به نشانی malek_museum_library دنبال کنند.
کتابخانه و موزه ملی ملک توسط حاج حسین آقا ملک در سال 1316 خورشیدی بر بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) وقف شده است و در حال حاضر در تهران، میدان امام خمینی، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق) قرار دارد. خدمات این مجموعه با توجه به بحران کرونا همچنان به صورت غیرحضوری به مخاطبان ارائه می شود.
