خبرگزاری ایسنا در نشستی با عبدالرضا فرجی راد دیپلمات پیشین کشورمان و استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و همچنین ابراهیم رحیم پور معاون سابق وزارت امور خارجه به بررسی ابعاد و دلایل ناکامی های طالبان طی یکسال گذشته و دستاوردهایی که در این مدت داشته‌اند، پرداخته است.

عبدالرضا فرجی راد در پاسخ به این سوال که چرا طالبان نتوانست مشروعیت کسب کند و در واقع امروز با ناکامی هایی در داخل و خارج افغانستان رو برو است، گفت: اکنون یک سال است که طالبان موفق به سرنگونی دولت قبلی شده و به راحتی و بدون درگیری در کابل به قدرت رسیدند و با توجه به مذاکراتی که در دوحه با زلمای خلیل زاد نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان داشتند، امیدوار بودند که خیلی زود بتوانند با کشورهای عربی یعنی کشورهایی که با طالبان دوره اول کنار آمدند، هماهنگ شوند.

وی تصریح کرد: اما طالبان اقداماتی را آغاز کردند که خلاف انتظار بود، در هرجا و نشستی که شرکت کرده و یا مصاحبه می کردند از جمله در تاشکند، مسکو، دوحه و … زمانی که از سخنگوی طالبان سوال می شد چگونه می خواهید با مردم برخورد کنید، می گفتند این ها برادران و خواهران ما هستند، ما کشور اسلامی هستیم و براساس معیارهای اسلامی عمل می کنیم.

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه ادامه داد: در روزهای اول کشورهای غربی، کشورهای همسایه و عربی به این توجه داشتند که طالبان چگونه می خواهد مملکت را بچرخاند، اما هر چه زمان گذشت، به جای این که طالبان فضا را باز کنند، این فضا را بسته کردند، به عنوان مثال اطلاعیه دادند که هیچ زنی نباید کار کند، مدارس دخترانه را تعطیل کرده و دانشگاه ها را تفکیک کردند، ضمن این که با اقوام و مذاهب دیگر برخوردهای تندی داشتند و همه این ها را کشورهای دیگر می دیدند.

طالبان با توجه به تلاش های متعددی که برای به رسمیت شناخته شدن کردند هیچکس حاضر نشد در این راه قدم بردارد، یکی از دلایلش این بود  که  خودشان فضا را باز نمی کردند و دلیل دیگر موج میلیون افغانستانی آواره است که در خارج از کشور حضور دارند

فرجی راد همچنین بیان کرد: حتی 800 خانواده شیعه را مجبور کردند تا خانه و کاشانه خود را رها کنند، با توجه به تلاش های متعددی که برای به رسمیت شناخته شدن کردند، اما هیچکس حاضر نشد در این راه قدم بردارد،  چرا؟ یکی از دلایلش این بود  که  خودشان فضا را باز نمی کردند و دلیل دیگر موج میلیون افغانستانی که در خارج از کشور حضور داشتند بوده که فعالیت سیاسی- اجتماعی ویژه ای را علیه طالبان مدیریت و هدایت کردند، آن ها به دولت های  اروپایی، آمریکا و کانادا و حتی برخی از کشورهای عربی فشار آوردند تا طالبان مورد شناسایی قرار نگیرد.

وی با تاکید بر این که اکنون یکسال از این مساله می گذرد و هیچ دستاورد سیاست خارجی و دیپلماسی را نمی توانیم برای طالبان برشمریم، گفت: در حال حاضر طالبان با مشکل مشروعیت بین‌المللی رو به روست و همین امر باعث شده در این کشور سرمایه گذاری صورت نگیرد و مردم در فقر و گرفتاری های بیشماری باشند. از سوی دیگر به طور کلی علی رغم این که مخالفین فعال شده اند شاهد قدرت گیری داعش هم هستیم که یک واقعیتی است و باید بپذیریم.

این دیپلمات پیشین کشورمان در پاسخ به این که به نظر می رسد فعالیت های داعش کمتر شده است؟ گفت: براساس آمار 6 هزار نیروی داعشی به جمع دو هزار نفری قبل اضافه شده و اکنون چیزی حدود 8 هزار نیروی داعش در افغانستان هستند. همان طور که می دانید داعش در افغانستان گروهی است که بخشی از طالبان تندرو نیز به آن ها پیوسته‌اند و به نوعی پیوستگی بین بخشی میان طالبان و داعش وجود دارد و در برخی موارد حتی نمی توان میان این دو تفکیک قائل شد.

فرجی راد در عین حال خاطرنشان کرد: با توجه به تحرکاتی که داعش انجام می دهد از جمله کشتار شیعیان و درگیری هایی که با جبهه شمال دارند، اما طالبان توانسته یک امنیت نسبی را در مقایسه با قبل به کشور برگردانند که بر خلاف ضعف بعد سیاسی و دیپلماتیک، استقرار و امنیت یک دستاورد است.

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه در ادامه اظهار داشت: از نظر اقتصادی هم طالبان تلاش هایی را انجام داده از جمله در قبال پرونده نه و نیم میلیارد دلاری که در بانک های خارجی مسدود شده است. اخیرا با نظارت کشور سوم و در تاشکند با آمریکایی ها توافق کردند که به تدریج این ارز در اختیارشان قرار گیرد. البته با توجه به کشته شدن ایمن الظواهری رهبرالقاعده ممکن است آمریکایی‌ها روی این مساله تجدید نظر کنند، چون طالبان بارها گفته بودند، القاعده در افغانستان حضور ندارد و با آنها همکاری نمی کند.

فرجی راد در ادامه درخصوص همکاری های چین با طالبان نیز گفت: چینی ها در ابتدای کار خیلی تند رفتند که به طالبان خیلی نزدیک شوند، اما دیدند هیچ کشوری حاضر نیست طالبان را به رسمیت بشناسد، آن ها هم احتیاط در پیش گرفتند، در واقع از زمانی که در شمال درگیری شروع شد چینی ها احساس کردند، طالبان شاید آن قدرتی نباشد که تدوام داشته باشد، یعنی سرمایه گذاری که می خواهند انجام دهند را با احتیاط انجام می‌دهند.

وی یادآور شد: حدودا 10 ماه پیش سازمان ملل اطلاعیه داد که بیش از 90 درصد مردم افغانستان در زمستان گرسنه می مانند، با مشکلات زیادی مواجه خواهند بود و یکی از پر مشکل ترین کشور از نظر غذایی برای سازمان ملل هستند، اما دیدیم پیش بینی هایی که سازمان ملل کرد، درست در نیامد، همین مساله نشان می دهد طالبان توانستند از نظر اقتصادی تحرکی داشته باشند و بازارها و فعالیت روستاییان را به راه اندازند.

با توجه به تحریم هایی که علیه طالبان اعمال شده بود، آنها در بعد اقتصادی خوب عمل کردند یعنی شدت مشکلاتی که پیش بینی می شد را مشاهده نکردیم. سازمان ملل هم کمک هایی که لازم بود را توانست تا حدودی جمع آوری کند و در فصل سخت به کمک مردم افغانستان بشتابداین دیپلمات پیشین کشورمان ادامه داد: بنابراین می توان گفت با توجه به تحریم هایی که علیه طالبان اعمال شده بود، طالبان خوب عمل کردند یعنی مشکلات عدیده‌ای که پیش بینی می شد را مشاهده نکردیم. سازمان ملل هم کمک هایی که لازم بود را توانست تا حدودی جمع آوری کند و در فصل سخت به کمک مردم افغانستان بشتابد.

وی تاکید کرد: گرچه وضعیت اقصادی افغانستان برای مردم سخت است و مردم به سختی می توانند معیشت خودشان را مدیریت کنند اما واقعیت این است که به تدریج طالبان سوار کار اقتصادی می شود و در مقایسه با دولت قبل هم فساد خیلی پایین و نزدیک به صفر است.

این استاد ژئو پلیتیک دانشگاه درباره تعامل طالبان با همسایگان نیز ابراز داشت: طالبان همسایه های خود از جمله تاجیکستان، ازبکستان، ایران و حتی پاکستان را آزار داد، بحران های مرزی ایجاد کرد، موشک به سمت ازبکستان و تاجیکستان انداخت و چندین درگیری مرزی با ایران داشت اما با این حال اقتصاد با همسایگان را مدیریت کرد به ویژه با ترکمنستان که سال ها قبل هم روابط تجاری خوبی داشت، با ایران نیز کارهای تجاری انجام می دهد، با پاکستان نیز علاقه وافری به این همکاری ها دارد. 

فرجی راد بیان کرد: علی رغم این که طالبان در این مدت به رسمیت شناخته نشدند اما هنر دیگرشان این بود که تلاش کردند سفارت خانه های خارجی فعال شده و دیپلمات های خارجی به افغانستان بازگردند، حتی با این که نسبت به هندی ها حساس بودند -چون هند به دولت اشرف غنی خیلی نزدیک بود- اما با چند دور مذاکره سفارت هندوستان فعال شده و تمام دیپلمات ها به جز سفیر در حد کاردارد در افغانستان حضور دارند. همین مساله باعث شده بتوانند کارهای سیاسی و اقتصادی-تجاری خود را به نحو بهتری انجام دهند.

این دیپلمات پیشین کشورمان با بیان این که انعطاف در دیپلماسی در طالبان کمتر دیده می شود،‌ گفت: معتقدم افراد طالبان دیپلمات های بسیار ورزیده ای هستند؛ مذاکرات متعددی که داشتند نشان می دهد وزارت خارجه قوی دارند اطلاعات شان خوب است، مسائل بین المللی را می فهمند و هر جا لازم است برای دیپلماسی حضور پیدا می کنند اما بعدا هیچکدام از آن وعده ها را به اجرا در نمی آورند همین هفته پیش نروژی ها اطلاعیه دادند که با طالبان مذاکرات متعددی داشتیم اما هنوز عملی نشده است.

وی افزود: در ارتباط با ایران هم دیدیم در مساله آب طی این یکسال هر زمان هر مسئولی از کشورمان صحبت کرد گفت طالبان گفتند آب را رها می کنیم اما اتفاقی نیفتاد به نظرم آن ها به دنبال امتیازاتی هستند،‌ پیروزی بزرگی در افغانستان به دست آورده اند همین مساله موجب شده احساس ایستادگی کنند در حالی که به نظرم طالبان پیروز نشد. در واقع نیروی نظامی افغانستان بود که دست هایش را بالابرد و پشت پرده اقداماتی صورت گرفت که در ولایت‌ها هیچ مقاومتی انجام نشود و سربازان بدون درگیری تسلیم شده یا فرار کنند. حتی در مورد کابل انتظار می رفت از آن دفاع شود اما اینگونه نشد و از این که کابل در همان ساعات اولیه خالی از نیروهای نظامی شد خود طالبان وحشت کردند که چه اتفاقی افتاده است از نیروهای آمریکایی در خواست کردند تا امنیت کابل را به عهده بگیرد اما بایدن قبول نکرد و اکنون نظامی های آمریکا به بایدن انتقاد می کنند که اگر ما آن زمان امنیت کابل را به عهده گرفته بودیم، وضعیت افغانستان اینطور نبود. 

به نظرم طالبان پیروز نشد، نیروی نظامی افغانستان بود که دست هایش را بالابرد و پشت پرده اقداماتی صورت گرفت که در ولایت‌ها هیچ مقاومتی انجام نشود و سربازان بدون درگیری تسلیم شده یا فرار کننداین استاد دانشگاه درباره این که طالبان در توافق دوحه قول داده بود از هیچ گروه تروریستی حمایت نکند اما کشته شدن ایمن الظواهری در کابل و واکنش طالبان مساله دیگری را نشان می دهد، گفت: اکنون طالبان با القاعده یکی شدند در واقع دو تا گروه و دو تا نام هستند اما از نظر فکری یکی هستند. به ویژه الظواهری که متفاوت با دیگر رهبران القاعده بود. لذا به نظرم غرب به خوبی می دانست وقتی طالبان می گوید با القاعده همکاری نداریم دروغ می گوید. در واقع کشته شدن رهبر القاعده قطعی است اما برای طالبان خیلی سخت است که بگوید الظواهری کشته شده است.

فرجی راد درباره اینکه آیا مسئولان طالبان با آمریکا در کشتن الظواهری همکاری داشته اند،‌ اظهار کرد: بالاخره اختلاف ها داخل طالبان کم نیست. این ها چندین گروه هستند  یک گروه معتقدند باید فضایی بین المللی برای خودشان باز کنند حتی در ارتباط با تحصیل دختران و کار کردن محدود زنان تا بتوانند شناسایی بین المللی داشته باشند و کشورهای همسایه آنها را به رسمیت بشناسد، یک عده دیگر می گویند ما براساس شریعت عمل می کنیم. بنابراین باید دید این تحولاتی که با کشتن الظواهری انجام شده غرب چه تصمیمی خواهد گرفت. احساس می کنم در چند ماه آینده اتفاق خاصی در شناسایی طلبان رخ نمی دهد. البته شنیده بودم روس ها آمادگی دارند تا  طالبان را به رسمیت بشناسند اگر چنین باشد به ترتیب کشورهای آسیای مرکزی، پاکستان، قطر،‌ امارات،‌ ترکیه و یا شاید ایران هم طالبان را به رسمیت بشناسند.

وی درباره عدم تدوین قانون اساسی از سوی طالبان در این مدت نیز ابراز عقیده کرد که در رابطه با قانون اساسی درون طالبان اختلاف نظر وجود دارد برخی از آنها معتقدند براساس همان قانون اساسی قبلی عمل می کنند که بعید می دانم این طور باشد. در این موارد هبت الله آخوندزاده، رهبر طالبان به طور صریح صحبت می کند اما بقیه اعضای طالبان به نظر می رسد با کلمات بازی می کنند بنابراین درون خودشان دچار مشکل هستند و نتوانسته اند در این زمینه به تفاهم برسند. می ترسند اگر قانونی بنویسند که براساس‌ آن حکومتی را شکل دهند بر همان اساس نیز حکومت فعلی را از دست بدهند.

این استاد دانشگاه ابراز عقیده کرد اگر طالبان بخواهند با همین روش پیش بروند افغانستانی های خارج از کشور هم انسجام بیشتری پیدا می کنند و همه به داخل کشور فشار می آورند که زیر بار زور طالبانی ها نروند. بسیاری از نظامی های دولت قبل سلاح هایی داشتند که در جاهای خاصی پنهان کرده اند و به کشورهای همسایه آمدند و همان سلاح ها خطر بزرگی برای طالبان هستند.

رحیم پور: طالبان 17 سال پیش به ظهور حکومت رسید،‌ آخرین انتخاباتی که در افغانستان انجام شد 15 درصد مردم در انتخابات شرکت کردند،‌ برنده واقعی آن انتخابات طالبان بود. به هر حال مردم هم از وضعیت کشور راضی نبودند

به گزارش ایسنا،‌ ابراهیم رحیم پور معاون سابق وزیر امور خارجه نیز درخصوص عملکردی که طالبان در این یک سال داشته است، گفت: طالبان یک سال نیست که در عرصه سیاسی افغانستان حضور دارد،‌ طالبان 17 سال پیش به ظهور حکومت رسید، یعنی بعد از این که مجاهدین نتوانستند با هم کنار آیند و طالبان به کمک پاکستان آمد، دیگران هم بودند عربستان هم بود و لذا معتقدم آمریکایی ها در دوره کرزای و اشرف غنی هم نتوانستند مردم را جذب کنند آخرین انتخاباتی که در افغانستان انجام شد 15 درصد در انتخابات افغانستان شرکت کردند،‌بنده همان موقع گفتم برنده واقعی انتخابات افغانستان طالبان است. به هر حال مردم هم از وضعیت کشور راضی نبودند.

وی خاطرنشان کرد: طالبان با نا امیدی مردم و بده بستان آمریکا روی کار آمد. در نظر بگیرید در مورد کشورهای دارای دموکراسی به راحتی می توان مسائل را آنالیز کرد این که تاریخ معاصرشان چه بوده است اما در مورد افغانستان خیر. بنابراین معتقدم طالبان حکومت نیست همان امارات اسلامی که داعش می خواست در عراق و شام ایجاد کند و نتوانست در افغانستان اجرایی کند.

این دیپلمات پیشین کشورمان تصریح کرد: 20 سال پیش آمریکایی ها آمدند بمباران کردند،‌ زدند،‌ کشتند و طالبان را از بین بردند ما هم شاید تسهیل کردیم، واقعیت را که نمی شود کتمان کرد. ما هم برای این که طالبان از بین برود نقش داشتیم. اما چه شد که در این 20 سال آمریکایی ها با عوامل خود نتوانستند دستاوردی داشته باشند.

رحیم پور درباره این که آیا طالبان امروز دست نشانده آمریکایی ها است، گفت: آمریکایی ها یک بعدی نیستند اهداف مختلفی دارند. در افغانستان شوروی ها آمدند شکست خوردند و رفتند، آمریکا هم مزدش را گرفت بعد از آن تاثیری که در فورپاشی شوروی داشت، افغانستان هم دارای نقش قابل توجهی بود. بنابراین اهداف راهبردی قدرت ها هیچ زمانی محدود نیست، دائمی هم نیست به قول چرچیل دوست و دشمن دائمی نداریم،‌ منافع دائمی داریم.

معاون سابق وزیر امور خارجه یادآور شد: همواره 50 درصد افغانستان در اختیار حکومت کابل بوده و طالبان در دوره آمریکایی ها و کرزای و اشرف غنی درصد زیادی از سرزمین را در اختیار داشتند به مرور زیادتر شد، دولت مرکزی نقشی نداشت. می خواهم بگویم طالبان بعد از سقوطش هم درصدی از سرزمین افغانستان را در اختیار داشت که مترصد اشتباهات آمریکایی ها بود نهایتا هم با بده بستان آمریکایی ها در قطر حکومت را در اختیار گرفتند. البته با این وجود نمی توانیم نتیجه بگیریم آمریکایی ها طالبان را به رسمیت بشناسند، آن ها مشکلات خودشان را دارند.

رحیم پور همچنین با اشاره بهخ دستاوردهای نسبی طالبان در حکومت داری در افغانستان به ویژه در تعامل با همسایگان گفت: در این مدت یکسال طالبان توانسته با چین کار کند،‌ با پاکستان کار می کرد و ادامه دهد،‌ با عربستان بده بستان دارد و کار می کند،‌ با ایران هم کار می کند. 

در ادامه این نشست عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه درباره کار کردن طالبان با همسایه ها به ویژه تاجیکستان نیز گفت: بسیاری از مخالفین و نظامی های افغانستان به تاجیکستان رفتند و در کل ارتباط خوبی ندارد،‌ و حتی درصدد هستند گروه طالبان تاجیک را تشکیل دهند لذا دولت تاجیکستان هم آمادگی ندارد که با طالبان سر سازگاری داشته باشد.

طالبانی ها دیپلمات های زیرک و زبلی دارد با  هر کشوری گفت و گو می کنند به توافقی می رسند  اما این که چه زمانی عمل کنند خدا می داند، حتی با پاکستان چندین بار مذاکره کردند،باز هم زیر قولشان زدند

فرجی راد هم در ادامه با اشاره به شیوه دیپلماسی طالبان گفت: هنر طالبان این است که موافقت کرده و رد می کند،‌ دیپلمات های زیرک و زبلی دارد با هر کشوری گفت و گو می کنند به توافقی می رسند اما این که چه زمانی عمل کنند خدا می داند، حتی با پاکستان چندین بار مذاکره کردند در رابطه با طالبان پاکستان، باز هم زیر قولشان زدند و دست پاکستانی‌ها را در پوست گردو گذاشتند.

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه همچنین یادآور شد مهاجرت هایی که در افغانستان صورت می گیرد یا انفجارهایی که علیه شیعیان انجام می شود نشان می دهد که آن ها می خواهند یک نوع مهاجرتی را به شیعیان تحمیل کنند، که حتی الامکان جمعیت آن ها کم شود به ویژه در پایتخت چون ملاحظات امنیتی برای آینده دارند، در عین حال که قدرت را در دست گرفتند این احتمال را می دهند زمانی ممکن است جبهه متحد یا مقاومت بتواند حرکت های بیشتری یا فضای جغرافیایی بیشتری در اختیار بگیرد. بنابراین جمعیت بیش از یک میلیونی شیعه در کابل می تواند برای آنها معضل امنیتی باشد و لذا هرچه این ها در کابل تعدادشان کمتر باشد چه شیعیان، فارسی زبانان و بعد ازبک ها ملاحظات آتی برای طالبان بهتر است و کار خودشان را به خوبی انجام می دهند.

انتهای پیام