در ادامه بازنشر گفت‌وگوی با استاد علیرضا سبک خیز قدیمی‌ترین خیاط حرم مطهر رضوی را می‌خوانید:
وارد صحن آزادی حرم می‌شوم صدای قچ! قچ! قچ! قیچی و خرت! خرت! چرخ خیاطی ناخودآگاه به گوشم می‌رسد، در بین هیاهوی صدای زائران و پر زدن بال کبوترهای حرم. ابتدا شک می‌کنم که صدا را درست شنیده‌ام یا نه… ه. گوشم را تیزتر می‌کنم، بله درست است صدای قیچی و چرخ خیاطی است. صدا را دنبال می‌کنم به یکی از حجره‌های قدیمی که تا نیمه آینه کاری شده است و در هر طرفش درهای کوچک قهوه‌ای رنگ نصب است، می‌رسم. دو مرد میانسال که از حرکاتشان معلوم است که برای خودشان استاد هستند، مشغول دوخت و دوز و برش لباسند؛ در طرف دیگر اتاق هم رگال‌هایی وجود دارد که روی آن هفت – هشت دست کت و شلوار دوخته شده و برش زده آویزان است. حدسم درست است، اینجا خیاط خانه حرم مطهر امام رضا(ع) است.
احمد و علیرضا سبک خیز معروف به برادران گلبویی حدود ۲۰ سالی است که کار دوخت لباس خدام و تعمیر لباس زائران را انجام می‌دهند. علیرضا سبک خیز گلبویی که برادر بزرگ‌تر است حدود ۴۰ سال می‌شود که خیاطی می‌کند و در نوجوانی از روستای آبا و اجدادی‌اش به مشهد می‌آید و در کنار خیاط قدیمی حرم شاگردی می‌کند و بعد از فوت او وارد خیاط خانه حرم می‌شود.
در ادامه گفت‌وگوی ما را با این خیاط خیاط خانه حرم مطهر امام رضا(ع) می‌خوانید:
آقای سبک خیز چه شد که وارد خیاط خانه حرم شدید؟
پدرم خیاط بود و زمانی که در تربت حیدریه بودیم ایشان کار خیاطی می‌کرد، خیاطی هم شغل آبا و اجدادی ماست. پس از اتمام ششم ابتدایی در روستای گلبوی علیا، به مشهد آمدم و به دنبال شغل پدری رفتم و در همان زمان که حدود سال‌های ۱۳۵۶ بود، پیش خدا بیامرز آقای سید علی اصغر منبتی پدر بزرگ مهندس خلیل منبتی که حالا معاونت فعلی اماکن متبرکه حرم مطهر هستند، شاگردی می‌کردم، تا اینکه از طریق ایشان با آستان قدس رضوی آشنا شدم، با فوت حاج آقای منبتی من و برادرم که جزو پیمانکاران دوخت لباس خدمه بودیم، درخواست کتبی‌ای را به معاونت اماکن متبرکه آن زمان دادیم و خواستیم که به ما اجازه بدهند، تا به صورت افتخاری و رایگان کار تعمیر لباس خدام و زائران را انجام دهیم، چون چند روز قبل از اینکه بخواهیم این درخواست را بدهیم یکی از خدام حرم را که در حین خدمت لباسش پاره شده بود، در حرم دیدیم و بنده خدا مجبور شده بود با همان لباس پاره به خانه برگردد؛ که با درخواست ما موافقت شد و اتاقی را در اختیار ما قرار دادند و به ما گفتند بجز کار تعمیر لباس خدام و زائران، کار دوخت لباس خدمت خدمه را هم شما در داخل حرم انجام دهید.
کار اصلی شما در خیاط خانه چیست؟
ما در خیاط خانه حرم علاوه بر اینکه برای خدمه و خادمیاران مرد لباس مخصوص خدمت را می‌دوزیم، اگر در زمان زیارت و یا خدمت زائران و خدمه حرم مطهر لباس‌هایشان پاره شد و یا نیاز به تعمیر داشت به صورت رایگان آن را انجام می‌دهیم؛ همچنین یکسری کارهای دوخت و دوز مربوط به خود معاونت اماکن متبرکه رضوی است که به صورت پیمانی آن را انجام می‌دهیم. علاوه بر این یکی از افتخاراتی که در خیاط خانه حرم نصیب ما شده این است که دستمال سفیدی که برای تنظیف داخل روضه منوره و ضریح مطهر و لباس‌های مخصوص غبارروبی ضریح مطهر را- که پیراهن‌های بلند عربی است- ما می‌دوزیم.
پس با این توضیحات، همه خادمان حرم در طول خدمت به شما مراجعه می‌کنند؟
آستان قدس رضوی به کفشداران و دربانان هر پنج سال یک بار، به خدام هر سه سال یک بار و به نیروهای رسمی انتظامات و دربانان نیز به ترتیب هر ۶ ماه و یک سال یک بار لباس خدمت می‌دهد، و بسیاری از خدمه و خادمیاران علاوه بر این لباس‌هایی که آستان قدس رضوی به آن‌ها می‌دهد، لباس خدمت دیگری را هم می‌دوزند و تقریباً همه خدام و خادم یاران حرم برای دوخت لباس خدمت پیش ما آمده‌اند.
بیشتر شغل‌ها و حرفه‌هایی که در حرم وجود دارد، از یک پیشینه تاریخی برخوردار است، خیاط خانه از چه زمانی در مجموعه حرم مطهر ایجاد شد؟
از قدیم خیاط‌ها کارهای دوخت و دوز حرم مطهر را انجام می‌دادند، ولی دقیق نمی‌دانم که محلی در حرم به عنوان خیاط خانه بوده است یا نه، اما به گفته قدیمی‌ها از دهه ۵۰ در حرم حجره مخصوصی به عنوان خیاط خانه وجود داشته که دست استاد رضا بوده است و بعد از وفات ایشان سال ۱۳۵۷ مسئولیت آن را به حاج علی اصغر منبتی که جزو فراشان حرم مطهر بود، دادند و با فوت آقای منبتی از سال ۱۳۷۹ تا کنون من به همراه برادر کوچکترم احمد در اینجا مشغول به خدمت هستیم.
لباس‌هایی که برای خدمه و خادمیاران می‌دوزید همه یک شکل هستند، یا تفاوت دارند؟
لباس‌های گروه‌های خدمتی حرم مطهر متفاوت است، لباس خدام، حفاظ و کفشداران لباده و شلوار مشکی است. اما کفشداران در حین کار و پشت میز کفشداری، روپوش سبز رنگ می‌پوشند. دربانان بر خلاف خدام، فراشان و کفشداران، کت و شلوار مشکی می‌پوشند و کلاه هم دارند. لباس نیروهای بخش انتظامات صحن‌ها و امانات هم کت و شلوار سرمه‌ای و به قول ما یقه دیپلمات است. انواریاران و نیروهای بخش امانات، روشنایی و… هم حین خدمت روپوش‌های سرمه‌ای رنگ دارند.
آقای سبک خیز، بجز خیاط خانه صحن آزادی در بیرون از مجموعه حرم مطهر هم کار می‌کنید و مغازه دارید؟
بله؛ در بیرون از حرم و خیابان طلاب مشهد هم مغازه خیاطی داریم، ولی کارهای آنجا را به شاگردان سپرده‌ایم و به همراه برادرم هر روز برای انجام کارها خودمان به خیاط خانه حرم می‌آییم.
ساعت کاری شما در خیاط خانه به چه شکل است؟
ساعت کاری خیاط خانه از ساعت ۷ صبح تا ۱۷ است، ولی در این مدت ۲۰ سالی که توفیق داشته‌ام در حرم کار خیاطی کنم همیشه یک ربع زودتر در اتاق را باز کرده‌ام و کارم را با سلام و زیارتنامه حضرت رضا(ع) شروع کرده‌ام.
از ابتدا در داخل صحن آزادی بودید؟
در گذشته‌های خیلی دور گویا کارهای خیاطی را به خیاطان شهر مشهد می‌دادند، ولی از دهه ۵۰ به بعد گفته شده، خیاط خانه در داخل حرم و صحن کهنه (انقلاب اسلامی) بوده است اما بعد از مدتی به صحن آزادی منتقل شد و در این مدت که ما در اینجا بودیم حجره‌های مختلفی در صحن آزادی به ما داده‌اند و احتمالاً هم در چند روز آینده مجدد حجره‌مان عوض شود.
به طور متوسط در هر روز چند دست کت و شلوار و لباس خدمت می‌دوزید؟
الان که سن و سالمان بالا رفته است ولی قدیم که جوان‌تر بودیم و آمادگی جسمانی بیشتری داشتیم به همراه احمدآقا تا روزی پنج دست هم لباس می‌دوختیم، اما حالا روزی حدود دو دست لباس می‌دوزیم که به طور متوسط در هر سال حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ دست لباس برای خدمه و خادمیاران دوخته می‌شود.
در بین خدام حرم شخصیت‌های برجسته فرهنگی، سیاسی و… هم وجود دارند، برای آن‌ها هم تا بحال لباس دوخته‌اید؟
بله همان طور که در قبل هم گفتم تقریباً همه خدام پیش ما آمده‌اند و در این چند سال اخیر هم برای آقای لاریجانی که رئیس مجلس شورای اسلامی هستند، آقای ظریف وزیر امور خارجه کشور، ورزشکاران و وزیران که در کسوت خادمی هستند، لباس دوخته‌ایم.
همه لباس‌هایی که برای خدمه و خادم یاران می‌دوزید یک جنس هستند؟
جنس پارچه‌ها با هم فرق می‌کند و خدمه و خدمتیاران می‌توانند هر یک از پارچه‌ها را که خواستند انتخاب کنند تا برایشان بدوزیم. پارچه‌ها از متری ۴۰ تومان شروع می‌شود و تا متری ۱۲۰ هزار تومان هم داریم که همین پارچه را با این کیفیت اگر خدمه بخواهند از بیرون تهیه کنند خیلی بالاتر از این برایشان در می‌آید.
برای لباس‌های مختلف خدمه حدود چند متر پارچه مصرف می‌شود؟
برای لباس‌های خدام، فراشان و کفشداران که شلوار و لباده است حدوداً ۳ متر و ۳۰ سانتی متر پارچه مصرف می‌شود، ولی برای لباس نیروهای دربان که کت و شلوار است تقریباً ۳ متر پارچه نیاز است.
برای اجرت دوخت به خدام هم تخفیف می‌دهید؟
هر ساله اتحادیه لیست قیمت‌ها را به خیاطان اعلام می‌کند، ولی لباس‌هایی را که ما برای خدام می‌دوزیم حداقل یک چهارم از قیمت تعیین شده توسط اتحادیه کمتر است.
چرا کمتر؟
پول خادم آقا برکت دارد.
روزانه چند ساعت پشت چرخ هستید؟
از ساعت ۷ صبح تا ۵ بعد از ظهر که به حرم می‌آیم تقریباً چهار ساعت پشت چرخ می‌نشینم و چهار ساعت دیگر را هم ایستاده هستم و کارهای برش و الگو و… را انجام می‌دهم. شاید باورتان نشود تا وقتی که در حجره خیاط خانه کار می‌کنم اصلاً خستگی را احساس نمی‌کنم، کافی است که از ورودی حرم بیرون بروم آن وقت تازه خستگی را احساس می‌کنم. با اعتقاد قلبی می‌گویم که وقتی در حرم و پیش آقا هستی کار کردن و خستگی معنایی ندارد و به لطف حضرت رضا(ع) نه تنها خستگی‌های جسمانی بلکه بی‌قراری‌ها و خستگی‌های روحی انسان هم از بین می‌رود.
اشاره کردید که با برادرتان کار خیاطی را انجام می‌دهید، کارهایتان تفکیک شده است؟
خیر؛ با هم کارها را انجام می‌دهیم این طور نیست که بخواهیم امور را تقسیم و یا تفکیک کنیم. یک وقت‌هایی من پشت چرخ می‌نشینم و احمد آقا کارهای برش و اندازه گیری را انجام می‌دهد و یک وقت‌هایی هم برعکس.
تا حالا پیش آمده که خادمی به شما مراجعه کند و از لباسی که برایش دوخته‌اید، ناراضی باشد؟ واکنش شما چه بوده است؟
مگر می‌شود در شغلی همه از کارت راضی باشند، یک وقت‌هایی پیش آمده است که خادمی بعد از یک سال از اتمام کار دوخت لباسش و پوشیدن آن، آمده و گفته که این لباس فلان ایراد را دارد و ما با کمال احترام لباس را تعمیر کرده‌ایم تا مورد رضایتش قرار بگیرد چون اعتقاد دارم که باید زائر و خادم آقا را راضی نگه داشت.
منبع : آستان نیوز
