چرا که از دیرباز واقفان بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) نگاه ویژه‌ای به برگزاری آیین‌های مذهبی در ماه رمضان داشتند و عواید تمام یا بخشی از املاک و اموال وقفی خود را به تعظيم و ترويج شعائر مذهبي و تقويت مباني ديني، برگزاري مجالس تعزيه‌داري، اطعام روزه‌داران، كمك به فقرا و مستمندان و… در این ماه مبارک اختصاص داده‌اند.
در این گزارش وقفنامههای قدیمی آستان قدس رضوی را ورق زده و با منتخبی از موقوفات مناسبتی رمضان حرم مطهر امام مهربانی‌ها در گذشته‌های دور آشنا می‌شویم.
از افطاری تا روضه‌خوانی
مرحوم «محمود بیگا»، یکی از واقفان نیک اندیش حرم آستان مقدس رضوی است که موقوفات خود را به ماه رمضان اختصاص داده. این زنده‌یاد رقباتی شامل پنج دانگ كل مزرعه خيرآباد محرابخاني معروف به محمودآباد، دو دانگ قنات درویش‌بیگ و شش و نیم جریب زمین در مشهدمقدس را در سال 1120 هجری قمری برای مصارف نایب‌الزیاره واقف و ایتام سادات وقف آستان قدس رضوی کرد.
براساس وقف‌نامه محمود بیگا، علاوه بر مصارف مذکور، بقیه عواید و درآمد حاصله از رقبات باید صرف حلیم ماه مبارک رمضان برای مستحقان شود و اگر درآمد از ماه مبارک رمضان اضافه آید، صرف حلیم سایر اوقات سال شود.
در زمینه موقوفات ویژه ماه رمضان همچنین می‌توان از مرحوم «مصطفي قلي‌خان افشار»، نام برد. وی يك زوج از 9 زوج مزرعه خين عرب را در سال 1275 قمری بر آستانه مقدسه حضرت رضا(ع) وقف کرد تا درآمد این موقوفه صرف خادمان حضرت ثامن‌الائمه(ع) و قهوه كشيك‌خانه خدام و منسوبان و كاركنان از صادرين و واردين شده و اگر چيزي اضافه آيد در ماه مبارك رمضان در اول افطاري، صرف چاي و قند كشيك‌خانه مباركه شود.
مرحوم «ميرزا حسين فرزند سيد محمد جعفر محرر» هم رقباتی شامل يك زوج از شش زوج مزرعه حجي‌آباد، يك ششم از دو ربع و نيم قلعه مهدي‌آباد، سه خمس دو حجر طاحونه(آسیاب) واقع در كنار نهر شاهي، سه خمس اشجار بالاي جوي و پايين جوي طاحونه مزبور، اراضي ميان باغ به مساحت مندرج در وقف‌نامه واقع در پشت نهر شاهي را در سال 1281 قمری بر حضرت رضا(ع) وقف کرده است تا هر ساله يك ثلث درآمد موقوفات مزبور صرف افطاري طلاب، فقرا و مساكين شود.
«حاج محمد حسن ميرزا منتصرالملک»، یکی دیگر از این واقفان به شمار می‌آید. او يك باب كاروان‌سرا در مشهد را با تمام دكاكين(مغازه‌ها) متعلق به آن در سال 1320 قمری بر آستانه مقدسه حضرت رضا(ع) وقف کرد تا بخشی از عواید و درآمد این موقوفه به اختيار متولي مسجد گوهرشاد و با اطلاع و استحضار فراش‌باشي كل پنج كشيك، صرف روضه‌خوانی در ماه مبارک رمضان در شبستان گرم، جنب كشيك‌خانه این مسجد شود.
موقوفه‌های ویژه قلب رمضان
شب‌های قدر، از پرفضیلت‌ترین و پر راز و رمزترین شب‌ها در گردونه زمان است که از این شب با عنوان «قلب رمضان» یاد می‌شود. واقفان بارگاه نورانی شمس الشموس(ع) هم نگاه خاصی به این ایام در ماه رمضان داشته‌اند. مرحوم «مرتضی قلی بیگ»، یکی از این واقفان است که 11 باب دکان در مشهد را در سال 1082 قمری بر حرم مطهر رضوی وقف کرد تا درآمد آنها صرف روشنایی این روضه منوره در لیالی متبرکه همچون شب‌های قدر شود.
اجرای این وقف‌نامه بدین شرح است: در این شب‌های خاص که ابواب(درهای) آن آستان ملائک پاسبان مفتوح است، خدام ذوی‌الاحترام هر شب 9 عدد شمع مومی را شامل شش عدد در شرفه‌های مشرفه ضریح مبارک، یک عدد در شمعدان صفه بالای سر مبارک، یکی در شمعدان صفه پس پشت مبارک و دیگری در شرفه شریفه درِ طلا نصب کنند.
«ميرزا ابوالحسن صاحب نسق» هم رقباتی را در سال 1129 قمری در چناران وقف کرده که بخشی از عواید آن به تعزیه‌داری در بیست و یکم ماه مبارک رمضان اختصاص داشته است.
مرحوم ميرزا محمد حسين حسینی ملقب به «عضدالملك»، از دیگر نیک‌اندیشان این کشور است که نامش در فهرست بلندبالای واقفان آستان قدس رضوی به چشم می‌خورد. او شش دانگ يك رشته قنات مشهور به اراضي چهارطاقي موسوم به حسين‌آباد را با اراضي آن در سال 1274 قمری بر بارگاه حضرت رضا(ع) وقف کرد تا يك سهم درآمد آن، صرف تعزيه‌داري سالروز شهادت امام علي(ع) در روز بيست و يكم ماه مبارك رمضان در درب مبارك حرم مطهر (نه در جاي ديگر) و همچنین شام خدام والامقام و روضه‌خوان در كشيك‌خانه مباركه خدام در این شب شود.
همچنین مرحوم «سلطان حسين ميرزا نيرالدوله» در سال 1316 هجری قمری، رقبات عدیده‌ای مثل دکان در نیشابور را بر بارگاه ملکوتی رضوی وقف کرد تا درآمد این موقوفات برای مصارف مختلفی از جمله روشنایی حرم مطهر و روضه‌خوانی به شرح مندرج در وقف‌نامه هزینه شود. در این بین، بخشی از درآمد این موقوفه باید همه ساله برای روضه‌خوانی در بعدازظهر سه روز قدر (19، 21 و 23 ماه مبارک رمضان) بر سر مقبره واقف و همچنین اهدای مبلغی (برابر با شرایط مندرج در وقف‌نامه) به فقراي زوار و غيرزوار، سادات و غيرسادات مستحق در روز بیست و سوم رمضان در همین مكان صرف شود.
در این بین، بانوی خیراندیشی همچون مرحومه «شهربانو بیگم» هم نگاه ویژه‌ای به ایام رمضان به ویژه شب‌های قدر داشته است. او شش‌دانگ مزرعه ده مظفر را در سال 1213 قمری بر حرم مطهر حضرت رضا(ع) وقف کرد تا علاوه بر سوخت حرم مطهر و مسجد جامع گوهرشاد، بخشي از درآمد آن در ماه مبارك رمضان و شب‌هاي جمعه و ليالي قدر، صرف سوخت و روشنايي مسجد بالا سر مبارك شود؛ به گونه‌ای كه دو چراغ تا صبح روشن باشد.
گزارشگر: آرزو مستاجر حقیقی
انتهای پیام
