با گسترش دسترسی به اینترنت و فضای مجازی فضای اقتصاد و اشتغال شاهد تحولی بزرگ بوده است و روز به روز ابعاد گسترده آن آشکار می‌شود.
به گزارش ایرناپلاس، در ایران بر اساس آخرین گزارش‌های سازمان تنظیم مقررات، ضریب نفوذ اینترنت از ۹۴ درصد گذشته و بیش از ۸۳ درصد مردم کاربر اینترنت موبایل هستند و نفوذ اینترنت ثابت خانگی به ۱۱ درصد رسیده است.
اما در روزهای همه‌گیری کرونا، قابلیت‌های استثنایی فضای آنلاین در حوزه‌های مختلف بهداشت و پابش سلامت، آموزش، بانک و بیمه و … تجربه شد. از سوی دیگر معضل بیکاری و هزینه‌های سرسام آور ایجاد یک شغل پایدار و مولد، همچنان یکی از بحث‌های جدی در محافل اقتصادی و اجتماعی است.
ایرناپلاس در این زمینه نظرها و دیدگاه‌های یکی از نخبگان کارآفرین کشور را جویا شد که با وجود جوانی، تجربه‌های نظری و عملی ارزشمندی دارد.
دکتر حامد تاج‌الدین متولد ۱۳۶۲، با بنیانگذاری یک استارت‌آپ خدماتی و سفارش آنلاین، توانسته برای صدها نفر اشتغال پایدار و تخصصی ایجاد کند. وی فارغ‌التحصیل مهندسی برق از دانشگاه صنعتی شریف است و مدیریت ارشد کسب‌وکار (MBA) را نیز در همین دانشگاه گذرانده؛ همچنین مدرک دکترای تخصصی (PhD) خود را از کانادا و فوق دکترای کسب‌وکار دیجیتال را از فرانسه کسب کرد و به ایران بازگشت تا استارت‌آپ تخصصی خود را راه‌اندازی کند.
ارزیابی شما از مباحث کارآفرینی و فضای آن در ایران چیست؟
تاج‌الدین: به نظر می‌رسد درباره اهمیت کارآفرینی در سال‌های اخیر، تحولی بزرگ شکل گرفته و در گفتمان رسمی و غیر رسمی کشور به رسمیت شناخته شده است؛ اما کارآفرینی در مدل اقتصادی فعلی چالش‌هایی دارد که نیازمند اخذ و اجرای تصمیم‌های جدید و اصلاحات است زیرا استارت‌آپ‌ها زیرمجموعه بخش اقتصاد کلان کشور هستند؛ برای کارآفرینی زمینه‌سازی لازم است تا استارت‌آپ‌ها وظیفه ملی بزرگتری به دوش بگیرند و سهم آفرینش اشتغال را در سطحی کلان ایفا کنند. هرچه استارت‌آپ‌ها بیشتر فعال باشند، سطح رفاه عمومی مردم بیشتر خواهد شد.
یک دیدگاه وجود دارد که گسترش استارت‌آپ‌ها را باعث حذف مشاغل و رشد بیکاری می‌داند؛ نظر شما چیست؟
این تفکر کاملا نادرست است؛ در کشورهای توسعه یافته، عمدتا با ورود استارت‌آپ‌ها تعداد مشاغل در یک زمینه خاص، اتفاقا بیشتر شده. در واقع ممکن است ۵ نفر بیکار شوند اما در عوض ۵۰ نفر وارد بازار کار می‌شوند. ضمن اینکه رقابتی مفید برای کیفیت خدمات شکل می‌گیرد.
بله جنبه مثبت دیگر، رقابت است؛ وقتی به جای یکصد تعمیرکار یا ارائه‌دهنده خدمت، چند هزار نفر داشته باشیم، آنها در رقابت با هم کیفیت ارائه خدمت را بالا می‌برند.
چشم‌انداز شما از آینده کسب‌وکارهای اینترنتی چیست؟
در کشور ما فرصت‌های خوبی برای فعالیت وجود دارد و من همچنان آینده را روشن می‌بینم به شرط اینکه موانع آن برداشته شود. بیشتر این موانع در پهنه گسترده اخذ مجوزها و رویه‌های قانونی و سازوکارهای دولتی است که نیازمند تسهیل و گشایش است، بسیار ضرورت دارد که در بخش زیرساخت‌ها و قوانین دست‌وپاگیر و نیز کسب مجوزهای دشوار، تحولی بزرگ صورت گیرد.
برخی صاحبان مشاغل این حوزه از نیاز به تسهیلات دولتی بویژه در روزهای کرونایی می‌گویند؛ نظر شما چیست؟
به نظر من خیلی نیاز نیست دولت در حوزه‌های مالی و اعطای تسهیلات گام بردارد؛ ما در این دوره یک ریال هم تسهیلات نگرفتیم؛ حتی پیشنهاد دادیم مستقیما به متخصصان فعال در اپلیکیشن‌ها و خدمات آنلاین وام داده شود؛ اما این فرآیند چنان سخت و نیازمند داشتن رابطه و … بود که از خیر آن هم گذشتیم و اصلا سراغش نرفتیم!
به نظرم تسهیلات مالی برای کسب‌وکارهای نوپای اینترنتی خیلی کارگشا نیست در عوض باید هرچه سریع‌تر فضای کلی کسب‌وکار بویژه بر بستر آنلاین بهبود یابد.
در این زمینه مصداقی‌تر توضیح دهید که چه مشکلاتی در این بخش است؟
ببینید ما یک تجربه خاص داریم؛ از مدت‌ها پیش برای همکاری با سازمان فنی‌وحرفه‌ای پیش قدم شدیم و سالهاست که پیگیریم از معاون وزیرکار تا خود سازمان فنی‌وحرفه‌ای کشور؛ حتی توانستیم قرارداد امضا کنیم اما متاسفانه نتیجه مثبت چندانی درپی نداشت.
واقعیت اینکه اگر بخواهیم در زمینه آموزش تخصصی به کارجویان فعالیت کنیم، دولتی‌ها سریع می‌گویند مگر کشور بدون سازمان و متولی است! متاسفانه برخی از سازمان‌های متولی کمترین تعامل را ندارند و به وظیفه ذاتی خود عمل نمی‌کنند؛ اگر فقط همین یک مانع هم برطرف شود، کمک بزرگی به کسب‌وکار مجازی می‌شود.
فرآیند اخذ مجوزها چنان طولانی است که متقاضی به این نتیجه می‌رسد اساسا کار را رها کند! ما در تجربه دیگر با یک استارت‌آپ دیگر، حتی متوجه شدیم برخی مواقع، سازوکار مجوزها برای این است که شما اصلا فعالیت نکنی! ظاهر قضیه، مجوز است اما در باطن هدف این است که شما این نوع کارها را رها کنید.
با گسترش اقبال عمومی به خدمات آنلاین، یک معضل فراگیر، شیوه تعامل با مشتری و گاه تخلفات است؛ راهکار شما برای این موضوع چیست؟
به طور کلی معتقدم یک شرکت موفق و پاسخگو، باید فرآیند بازرسی و رسیدگی به شکایات مصرف‌کننده نهایی را آنچنان دقیق و بی‌طرفانه در خود شرکت پیگیری کند که اساسا نیازی به حضور مراجع دیگر و تحمیل هزینه مالی و زمانی برای مردم نباشد.
چگونه؟
یک راهکار مناسب و آزموده شده این است که در شیوه استخدام کارشناس به عنوان حلقه واسط شرکت‌های اینترنتی با مردم، دقت خاصی اعمال شود. در فرآیند اولیه استخدام کارشناس، باید مواردی سه‌گانه لحاظ شود. به این شکل که با رضایت متقاضی، همه استعلام‌های لازم از نهادهای انتظامی اخذ شود؛ ما در جریان استعلام سوءپیشینه متوجه شدیم پلیس حتی قادر است استعلام‌های قوی‌تری ارائه کند؛ یعنی مشکلات و سوابقی که منجر به سوءپیشینه فرد نشده را هم می‌تواند مشخص کند مانند سابقه یک نزاع منجر به صلح در یک کلانتری.
در مرحله بعد لازم است مدارک حرفه‌ای افراد کاملا دقیق بررسی و راستی آزمایی شود؛ در کنار این موارد، برگزاری دوره‌های آموزش کوتاه‌مدت همچون دوره «آموزش رفتاری» مفید است چه برای تعمیرکار و کارشناس چه ارائه‌دهنده خدمت از مرحله دریافت آنلاین یا تلفنی سفارش تا گام نهایی ارائه محصول یا خدمت. این دوره آموزشی می‌تواند شامل مباحث شیوه برخورد مناسب با مشتری و رعایت حساسیت‌هایی لازم باشد.
یک موضوع مهم در کشور ما هزینه اولیه بسیار بالای راه‌اندازی یک شغل است، کسب‌وکارهای اینترنتی در این زمینه چه مزیتی دارند؟
نکته بسیار مهمی است؛ در حال حاضر هزینه ایجاد یک شغل غیرکاذب و مولد، به یک میلیارد تومان رسیده است؛ کسب و کارهای اینترنتی می‌توانند با هزینه‌ای چند صد برابر پایین‌تر به ایجاد شغل واقعی و کسب درآمد بپردازند، آنهم برای کسی که یک گواهی فنی و حرفه‌ای دارد و امکان ایجاد یک واحد کسبی مستقل را ندارد.
استارت‌آپ‌ها می‌توانند اشتغال پایداری با درآمد ۵ تا ۲۵ میلیون تومانی ماهانه در یک پلتفرم ایجاد کنند، در یک شرکت ارائه‌دهنده اینترنتی خدمات، که بیش از هزار متخصص و کارشناس تنها در یک پلتفرم، حضور دارند، هزینه ایجاد شغل بسیار بسیار پایین‌تر از راه‌اندازی انفرادی و سنتی کار است.
وقت آن است که مسئولان با درک این مزیت فوق‌العاده، زمینه و مقدمات لازم را برای گسترش چنین کسب‌وکارهایی فراهم کنند؛ هیچ دولتی نمی‌تواند به این گستردگی و ارزانی معضل اشتغال را حل کند و تنها متکی به روش‌های سنتی مثل ساخت کارخانه باشد. روش.های مجازی به مراتب به صرفه‌تر، زودبازده‌تر و پایدارتری برای حل معضل بیکاری هستند.
