چگونه است در زمانی که آقای “ فرهاد بشیری ” نماینده محترم ادوار هشتم ، نهم و یازدهم مردم شهید پرور شهرستان پاکدشت در مجلس شورای اسلامی در اقدامی در خور توجّه از سوی خود و به نیابت از موکّلانش ، مرقومه ای رسمی و پیشگیرانه ( حاوی ادلّه ی متقن ، مستدل و … ، ) در خصوص عدم پخش مستند مذکور خطاب به ریاست محترم جدیدالورود صدا و سیما ارسال می دارد ، درخواست ایشان نادیده انگاشته می شود ؟ چنین رویکردی آیا قابل انطباق با اصول مصرّح قانون اساسی ، ادای دین به حقوق شهروندی و نماینده محترم آنان است ؟
رسانه رسمی و کشوری ” رواپرس “ ( دارای مجوز انتشار 3 زبانه فارسی _ عربی و انگلیسی ، مفتخر به انتشار بیش از 27 هزار مقاله ، یادداشت ، گزارش و … ، ملی و بین المللی ) .
امروز صاحبنظران علوم ارتباطات با اذعان به توانایی شگرف رسانه های جمعی در شکل دهی افکار عمومی ، نگرشها و رفتار افراد مطالعات مختلفی را در مورد سنجش و نوع تاثیرات رسانه انجام می دهند .
« چارلز کولی » جامعه شناس آمریکایی مسلّط بر علم روانشناختی اجتماعیِ ” حیات اجتماعی “ اعتقاد دارد « افکار عمومی رویدادهای جداگانه نبوده ، بلکه پدیده ای سازمان یافته و محصول ارتباطات و اثرات متقابل می باشد » .
اگر بپذیریم که افکار عمومی شامل « تصوّرات عمومی » و « تصدیقات عمومی » است باید پرسید رسانه تا چه میزان می تواند بر جنبه های “ مثبت ” و ” منفی ” این « تصدیقات عمومی » اثر گذار باشد ؟
در این پیوند « رابرت کِی مرتن » دیگر حامعه شناس آمریکایی متخصص در حوزه علم سنجی نیز معتقد است « کارکردهای اجتماعی را می بایست بر اساس کارکردهای ” آشکار و پنهان ” و همچنین کارکردهای ” مثبت و منفی ” تقسیم ، سپس بررسی نقش تاثیر گذاری رسانه بر مجموع کارکردهای مذکور را در دستور کار قرار داد » .
در این راستا علاوه بر آنکه « ژودیت لازار » نظریه پرداز عرصه افکار عمومی که « رسانه ها را متوّلی انعکاس نقش های متعدّد در ” حیات اجتماعی ” می داند ، سایر بزرگان علوم ارتباطات ایقان دارند که رسانه های جمعی با پرداختن به مولّفه های همچون 1) اطلاع رسانی و هشدار 2) قانون شناسی و کیفر شناسی 3) کنترل اجتماعی و 4) پیشگیری ازجرم ؛ می توانند اهتمام لازم خویش را در جهت بهره برداری از کارکردهای ” مثبت ” رسانه نمایش گذارند.
در ادامه و در مقابل نیز دانشمندان ایمان دارند عرصه ارتباطات می تواند با کاربست و تبلیغ مواردی همچون 1) تحدیدمفهوم جرم 2) ایجاد امواج جرم 3) عادی سازی هنجارشکنی 4) گسترش خشونت و پرخاشگری 5) تضعیف اعتماد اجتماعی 6) اشاعه ی فحشاء و بی بندباری و … ؛ تعمیق بخش کارکردهای ” منفی ” ابزار رسانه مرتبط باشند.
در شرایطی که به زعم « الیوت ارونسون » دانشمند برجسته روانشناس اجتماعی اهل ایالات متحده « عصر ما عصر پرخاشگری است » و سایر جامعه شناسان نیز اعتقاد دارند « اصولاً خشونت بدون ساختار اجتماعی در خانواده معنا و مفهومی نداشته و می تواند مولّد انحراف احتمالی اجتماعی ، تضعیف کننده اعتماد عمومی باشد و در نهایت تعامل اجتماعی را نشان گرفته و دچار اخلال نماید » ، بدیهی است تعمیق بخشی گسل تبعات مترتّبه از سوی رسانه توجیهی نخواهد داشت.
در زمانی که هشدارهای صریح بزرگان علوم ارتباطی ، انسانی و اجتماعی از میزان فزاینده ارتکاب خشونت و جرایم در زندگی روزمره بزهکاری کودکان و ارتباط مستقیم آن با صحنه های خشونت آمیز به آسمان رفته و از سوی دیگر اولیاء ، آموزگاران و … ، نگرانی های قابل توجّه خود را از ترویج خشونت و هرزه نگاری به گوش مسئولان رسانده اند، پر واضح است دقّت نظر و عمل ذر تصمیم گیری در برنامه سازی ها توسط مسئولان رسانه در سطوح مختلف خاصه رسانه ملّی ؛ کف مطالبات صاحب نظران علوم ارتباطی و انسانی را تشکیل می دهد.
هنگامی که ” جرج گرینر “ رییس داشکده ارتباطات آننبرگ در دانشگاه پنسیلوانیا و مُبدع سندروم دنیای کثیف ( نظریه کاشت ) با نگرشی اسطوره ای به تلویزیون معتقد است « تلویزیون مانند مذهب برای مردم عمل می کند » ، از نگاه وی “ ماهیّت قربانی ” جزیی از اضلاع و متغیّرهای هشتگانه ی موثّر در خشونت بوده و این ماهیّت بیشتر حس ترس را در مخاطب ایجاد می کند تا فراگیری یک الگوی ویژه رفتاری را ، پایبندی به این اصول از سوی رسانه امری است تاثیر گذار و زیبنده.
از آنجا که خشونت رسانه ای در کوتاه مدّت می تواند موجبات بروز رفتارهای پرخاشگرانه و آسیب های متفاوت از قبیل ( فشار روحی _ کابوس و … ) را فراهم و در دراز مدت نیز بر ظهور و بروز رفتارهای منفی ترس _ بی احساسی و تحقیر دنیا کمک نماید ، مبرهن است بازخوانی و طرح موضوع غیر کارشناسی جامع در تمام شقوق ، علاوه بر آنکه امنیت روانی کودکان و جوانان جامعه را مخدوش می کند رهاوردی عالمانه و کارشناسانه به ارمغان نخواهد آورد.
–شهریورماه 1383 فردی با نام ” محمّد بیجه » متولّد قوچان به علّت ارتکاب جرائمی فراوان شنیع در نقطه ای حاشیه ای از شهر تهران دستگیر ، محاکمه و … ، خبر ساز می شود .
” علی دلداری “ قاضی محترم پرونده و دادگاه کیفری یک تهران و نماینده وقت دادستان در دادگاه کیفری استان در مصاحبه ای با رسانه ها جرائم سخیف مرتکب شده مُجرم را محصول ترکیبی از « اختلالات روانی _ شخصیتی ، فقر و هوش بسیار بالا » دانسته و بر آن تاکید دارد.
–درست هفده سال بعد از حدوث واقعه 28 آبان ماه سال جاری ( قریب به یک هفته پیش ) شبکه ی مستند سیمای جمهوری اسلامی ایران مستندی مرتبط با بازخوانی حادثه مذکور با نام «بیجه» نوشته رضا مشتاقی و کارگردانی میکائیل دیانی و با دغدغه کودک آزاری را روی آنتن می برد .
طبیعی است مستندی که با رنگ و لعاب پرداخت به پدیده منفور کودک آزاری در باطن بلند پروازانه سودای شرکت در جشنواره فیلم های مستند را در سر می پروراند ، با توجّه به محدودیت های زمانی فرصت بررسی های همه جانبه موضوع در حوزه هایی علوم انسانی و اجتماعی و ارتباطات اعم از روانشناسی ، جامعه شناسی ، جرم شناسی و حقوقی و … ، ایضاً پلان بندی های ویژه را از سازندگانش سلب ؛ بضاعت فنّی و … ، محدود فضای انتزاعی ؛ سازندگان اثر را به رقابت با رقبا معطوف و دریافت رتبه و جایزه رهنمون خواهد ساخت .
غایت آرزویی که در چنین مواقعی صرفاً با تمسّک به مباحث پوپولیستی کاریزماتیک و جلب آراء غیر حرفه ای و فنّی مخاطبین ” عام ” تاکید می کنم ” عام “ محقّق می گردد .
در عصری که از یک سو تولید آثار می بایست با اسلوب نگاه ویژه بر عناصر تشکیل دهنده ساختار فردی همچون هوّیت ، رفتار ، باور ، مهارت و محیط صورت پذیرفته و از بررسی تک بعدی حوادث استنکاف نمود ، از سویی فرمایشات و راهبردهای اعلامی و ابلاغی مقام معظم رهبری ملحوظ نظر برنامه سازان و تصمیم سازان رسانه ملّی قرار گیرد ، عدم توجه کافی به اصول یاد شده از سوی متولیّان امر چگونه تعبیر می گردد؟
معظّم له در سال های اخیر در خلال دیداری پیرامون مباحث اجتماعی با متولّیان امور اجتماعی و وزیر کشور وقت کشور آقای رحمانی فضلی نقشه راه پنجگانه ای را جهت اقدام پیرامون 1) اعتیاد و مواد مخدر 2 ) طلاق 3) حاشینه نشینی 4) مفاسد اخلاقی 5 ) شناسایی نقاط آسیب زا و بحران خیز تدوین ، و ظایف محولّه دستگاههای متعدّد نیز در آن لحاظ فرموده اند .
پرسش کمترین با استناد به مجموع موارد یادشده به عنوان یک شهروند و نه یک مرجع رسانه ای از مسئولان محترم شبکه مستند که خویش را قائل بر ادای تکلیف در طرح مسائل اجتماعی می دانند این است :
1) برآیند فعالیت های آن شبکه مستند در خصوص فرمایشات مقام معظم رهبری ذیل نقشه راه ابلاغی که از قضا حادثه ی شهریورماه 1383 در این فضا قابل بررسی می باشد چه بوده است ؟
2) مسئولان شبکه ی مستند یا به قولی مسئولان ارشد سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران عملکرد رسانه ای خویش در جهات مختلف را در زمان انبوه سازی های حاشیه ی اَبَر شهرها در ادوار مختلف و همزمانی آن با جلوس اسب تراوای حامل جمعیت کثیر در مناطق یاد شده چه میزان مثبت ارزیابی می نمایند ؟
سیاست های مدوّن صداو سیما در راستای اقناع مسئولان بلند پایه کشوری در خصوص عدم ایجاد مراکز پر جمعیت در مناطق حاشیه ای از یک طرف و تدابیر آموزشی رسانه ملّی حول محور فرهنگ سازی و پذیرش مدل ” حیات اجتماعی ” جدید توسط شهروندان که نقشی بنیادین در تقلیل ناهنجاری ها و پیشگیری از حوادث مشابه شهریور 1383 را در مراکز جدیدالاحداث اینچنینی دارد چگونه است ؟ مراکزی که به ذات نقطه تلاقی خرده فرهنگ های متفاوت می باشند.
3) به یمن برکت نظام مقدّس جمهوری اسلامی مراکز آموزش عالی در حال حاضر حضور حداکثری خود را در جای جای جغرافیای این میهن سرافراز تجربه می نمایند ، طبیعی است وجود دانشگاه ها و اعضای محترم هیئت علمی به انضمام فرهنگیان فرهیخته ، نخبگان محلی و مسئولان با درایت حتی پروازی شهرها که سابقه ی انجام فعالیت های اجتماعی و حضور در مراکز دولتی ( بهزیستی _ بهداشت و درمان _ نیروی انتظامی _ دادگستری ها ) ، فرمانداری ها ، شهرداری ها و انژیوها می توانند ضمن تعامل با صدا و سیما بستر انتقال اطلاعات ، تجربه ، نشست های آکادمیک و تنظیم زمینه بهره وری مسئولان شهری از پروپوزالی بومی در مواجهه با جرم و آسیب های اجتماعی در سطح محلی ، منطقه ای و ملّی فراهم را آورند .
3/1) با عنایت به مطالب یاد شده براستی سهم مسئولان برنامه سازان ، تصمیم سازان ارشد ( در اینجا با اشاره اکید بر مسئولان شبکه مستند ) در انجام این راهبرد را چگونه باید ارزیابی نمود ؟
جسارتاً فلسفه ی فعالیت دفاتر صدا و سیما در شهرستان ها صرفاً گذار در حرکت طولی منتج به گزارش ، خبر و تقلیل رساندن هزینه هاست یا تولید محتواهای برجسته ، عالمانه و کارشناسانه قابل استناد جهت غنی سازی بانک اطلاعاتی حول موضوعات مختلف جهت برنامه سازی های آتی ؟
4) در شرایطی که کارشناسان علوم رسانه متّفق القول بر این مهم صحّه می گذارند که سپهر عمومی جامعه متاثر از داده های رسانه هاست ، مسئولان شبکه مستند اعلام فرمایند بر اساس کدام ضرورت واجب الوجوب بازخوانی پرونده شهریور 1383 آنهم پس از 17 سال در شرایط کنونی بر اساس کدام هدف به روی آنتن می رود ؟ آیا براستی سهم جشنواره ای بودن مستند مذکور و … ، در زمان پخش واقعاً صفر است ؟
5 ) بر اساس قانون نمایندگان محترم مردم در مجلس شورای اسلامی مُحقِّ اظهار نظر در همه ی مسایل داخلی و خارجی می باشند ، مواردی که به صراحت اصول 84 و 86 قانون اساسی نیز چارچوب آنرا معیّن و بر آن صحّه می گذارد .
چگونه است در زمانی که آقای “ فرهاد بشیری ” نماینده محترم ادوار هشتم ، نهم و یازدهم مردم شهید پرور شهرستان پاکدشت در مجلس شورای اسلامی در اقدامی در خور توجّه از سوی خود و به نیابت از موکّلانش ، مرقومه ای رسمی و پیشگیرانه ( حاوی ادلّه ی متقن ، مستدل و … ، ) در خصوص عدم پخش مستند مذکور خطاب به ریاست محترم جدیدالورود صدا و سیما ارسال می دارد ، درخواست ایشان نادیده انگاشته می شود ؟ چنین رویکردی آیا قابل انطباق با اصول مصرّح قانون اساسی ، ادای دین به حقوق شهروندی و نماینده محترم آنان است ؟
6 ) از منظر نگارنده تولید آثار ، برگزاری نشست های کارشناسانه و هزاران البتّه جامع نه تنها لازم بلکه ضروری است امّا از آنجا که بنا بدلایلی پرونده شهریور 1383 به غلط به مردم شریف دارالشّهدا شهرستان پاکدشت منتسب گردیده است ، علیرغم مطوّل شدن عریضه عدم درج پاره ای از افتخارات مردم گرانقدر این شهرستان را در این مقال و مجال ، اجحافی نابخشودنی در حق آن خوبان تلقّی می نمایم ( جهت اطّلاع مسئولان محترم شبکه ی مستند و سازندگان مستند یاد شده ) :
الف ) دارالشّهدای شهرستان پاکدشت در دهه شصت و تنها در زمانی که بخشی از شهرستان ورامین بوده است در اوج اثبات متابعت از اوامر امام خمینی ( ره ) بنیان گذار فقید و محبوب این انقلاب سترگ ، افتخار ثبت تاریخی حضور بیش از دو هزار رزمنده و ایثارگر در جبهه های نبرد غرب و جنوب کشور در دوران طلایی دفاع مقدس را از میان جمعیت 18 هزار نفری اش از آن خود نموده است .
فرمانده گردان حمزه سردار شهید « اسدالله پازوکی »
ب ) جوانان برومند شهرستان پاکدشت در مقاطع مختلف انقلاب اسلامی با انجام بهترین عملکرد های جانانه خویش وفاداری و ولایت پذیری محض خود از امام راحل و مقام عظمای ولایت رهبر انقلاب به اثبات رسانده اند ، تقدیم 540 شهید دوران دفاع مقدس و مدافع حرم گواه این مدعاست.
پ ) به استناد آمار مستدل موجود از سوی مراجع ذیصلاح طی ده سال گذشته قریب به هفتصد نفر نخبه با رتبه های برتر از مراکز آموزش عالی فارغ التحصیل گرده اند که هفتاد نفر از آنان در زمان آزمون حائز رتبه تک رقمی بوده اند.
ت ) با عنایت به توانمندی شهروندان نمونه و سختکوش ، این شهرستان پایتخت گل و گیاه لقب گرفته است .
ث) حضور شهرک های صنعتی متعدّد در کنار گذر محور بین المللی امام رضا ( ع ) از این شهرستان ، همگان را به این باور رسانده تا از پاکدشت به عنوان قطبی اقتصادی کم نظیر در استان تهران یاد نمایند.
ج ) اشتغال به تحصیل سالانه بیش از 5000 هزار دانشجو در دانشگاه های شهرستان ، جامعه آماری فرهنگیان بسیار بالا ، وجود شریف ورزشکاران ، هنرمندان در عرصه های محلی ، استانی ، ملی و بین المللی اوراق پرافتخاری است بر کتاب قطور از افتخارات این شهرستان.
چ) غفلت مسئولان شبکه مستند از ظرفیت های فیلمسازان بومی شهرستان پاکدشت همچون استاد « امید رضا خیرخواه » بهترین کارگردان بسیجی در سال های 95 و 99 که از قضا از جمله نخبگان کشوری و برگزیندگان جشنواره های داخلی و خارجی محسوب و بر اوضاع فرهنگی اجتماعی شهرستان نیز اشراف کامل دارند هویدا ، عدم شناخت از وجود و بهره مندی از توانایی های وی و امثال استاد رضا گودرزی ( فیلمساز بومی ) در جایگاه مشاور و یا … ، از سوی مسئولان شبکه مستند هنگام ساخت مستند سازی هایی از این دست چگونه تعبیر می شود ؟
انوار نورانی متبادر از آیه نوزدهم سوره ی نور در قرآن کریم « إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ۚ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ » ، فرموده ی پیامبر اعظم ( ص ) « مَن أذاعَ فاحِشَةً كانَ كمُبتَدِئها ( کلینی _ ج 2 _ ص 356 ) » و نیز جمله ی طلاکوب منسب به هشتمین خورشید کهکشان ولایت ( ع ) « المُذِيعُ بالسيّئةِ مَخذُولٌ ، و المُستَتِرُ بالسيّئةِ مَغفورٌ لَهُ ( الکافي _ ج ۲ _ ص ۴۲۸ ) » نقشه راهی بسیار کارگشا و بنیادین جهت نحوه ی پرداختن به موضوعاتی مانند آنچه شرحش از ابتدا تاکنون رفت را به متولیآن و فعالین عرصه رسانه ارائه داده و نکات پند آموزی را گوشزد می نماید.
فرجام سخن اینجانب ضمن اعلام آمادگی کامل خویش و این رسانه رسمی و کشوری پر مخاطب جهت درج پاسخ مسئولان محترم شبکه مستند در خصوص موارد یاد شده ، بار دیگر عاجزانه خود و سایر فعالین رسانه ها در صور مختلف این رشته را از باب فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌ ( سوره ی غاشیه _ 21 ) بر این نکته جلب می نمایم که بکوشیم ضمن تکثیر ابتهاج و امید که نیاز اصلی رسانه تلقّی می گردد ؛ بیاییم تکنیک های سه گانه « نماد سازی ، برجسته سازی و برچسب زنی » های رسانه ای خویش را هزاران بار خواسته در جهت اِعمال کارکردهای مثبت رسانه ای مورد استفاده قرار دهیم ولاغیر.
خدایا چنان کن سرانجام کار تو خشنود باشی و ما رستگار
***
جامعه شناس و عضو پیوسته انجمن جامعه شناسی ایران
مدیر مسئول و صاحب امتیاز رسانه رسمی و کشوری ” رواپرس “
فعّال و پژوهشگر مسائل اجتماعی
رضا عرب
رونوشت :
-رییس محترم کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی حضرت حجت الاسلام مرتضی آقا تهرانی و سایر اعضاء ( آقایان حجت الاسلام مجید نصیرایی ، بیژن نوباوه وطن ، حسین جلالی ، غلامرضا منتظری و سرکار خانم زهره سادات لاجوردی ) .
– دفتر نماینده محترم دارالشّهدای شهرستان پاکدشت جناب آقای فرهاد بشیری .
– مدیر محترم دفتر رئیس سازمان صداوسیما جناب آقای محمدعلی صائب .
– مسئول محترم حراست صدا و سیما حاج آقا رهبری فرد .
– دفتر امام جمعه محترم شهرستان پاکدشت حضرت حجت الاسلام حسن لزومی.
– دفتر امام جمعه محترم شریف آباد حضرت حجت الاسلام قاسم خداپرست .
– فرماندارمحترم شهرستان پاکدشت جناب آقای مهدی یوسفی جمارانی .
انتهای پیام
