وقتی هیئت نمایندگان نجران، وارستگی پیامبر(ص) را مشاهده کردند، از مباهله خودداری کردند. آنان خواستند تا پیامبر(ص) اجازه دهد تحت حکومت اسلامی در آیین خود باقی بمانند. این رویداد نزد مسلمانان اهمیت خاصی دارد، زیرا گواه حقانیت دین مبین اسلام و دعوت حضرت محمد مصطفی(ص) و عظمت و منزلت اهل بیت(ع) مکرم ایشان است. به بهانه فرا رسیدن بیست و چهارم ذی الحجّه روز مباهله با حجتالاسلام و المسلمین مهدی شریعتی تبار؛ مدیر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی در خصوص روز مباهله و شان نزول آیه مباهله به گفتگو نشستیم که ماحصل آن را در ادامه میخوانید.
روز مباهله برای مسلمان یک حادثه بسیار عظیم و پر اهمیت است، چه اتفاقی رخ داد که این جریان ماندگار شد؟
بدون تردید این حادثه یکی از حوادث مسلم تاریخ اسلام به شمار میآید که بسیاری از مورخان و مفسران به وقوع آن صحه گذاشته و این جریان را نقل کردهاند. جریان از آنجا شروع میشود که پیامبر اسلام(ص) برای ابلاغ رسالت خویش به بسیاری از سران ممالک نامه نوشتند و رسالت الهی خویش را به آنان عرضه کردند. در راستای این جریان، نامهای نیز به سران مسيحيان نجران ارسال کردند و ساکنان این منطقه را به آیین اسلام دعوت فرمودند. اما بزرگان نجران این دعوت را نپذیرفتند و صحبتهای پیامبر با آنان بی نتیجه ماند و در نتیجه هر دو طرف تصمیم گرفتند تا در وقت معینی با یكدیگر مباهله نموده و از خداوند بخواهند دروغگو را هلاک و نابود كند. پیامبراسلام(ص) از میان مسلمانان و بستگان خود، فقط چهار نفر را به واسطه پاکی نفس و ایمان راسخشان برگزید و آن نفرات کسی جز علی بن ابی طالب(ع)، حضرت فاطمه(س) و حسنین(ع) نبودند. در این هنگام سران نجران زمانی که پيامبر اسلام را مشاهده كردند که چگونه عزیزان خود را در معرض خطر آسمانی و الهی قرار دادهاند از موضع خود عقب نشینی کردند و به بیانی از اعتقاد راسخ آنان ترس و خوف به دلشان افتاد و از رسول اكرم(ص) تقاضاي مصالحه و بخشش كردند.
چرا واقعه مباهله مهمترین رخداد تاریخ اسلام به شمار میآید؟
اين جريان در واقع حقانيت اسلام و منزلت اهلبيت(ع) را آشكار میکند و از جهات مختلفی حائز اهمیت است. این اتفاق بیان جایگاه بسیار ممتاز و برجسته حضرت امیرالمومنین(ع)، حضرت زهرا(ع) و امام حسن و امام حسین(ع) نزد پیامبر(ص) را روشن میکند، این افراد مقربترین و با فضیلتترین بستگان پیامبر(ص) هستند و در عالم هستی و نزد خداوند نیز محبوبترین افرادند. همچنین نزول آیه 61 سوره آل عمران که معروف به مباهله است مشخص میکند که خداوند پیامبر(ص) را مأمور کرد تا با كسانی كه با او مجادله می كنند و حق را نمی پذیرند، به مباهله برخیزد، تا حقیقت راستین آشکار شده و دروغ گو رسوا شود. رخداد مباهله یک مبارزه معنوی است که جمعی به درگاه خداوند تضرع میکنند و از خداوند مسئلت دارند تا کاذبین و افرادی که در برابر حق و حقیقت میایستند مورد لعن قرار گیرند. اینکه پیامبر اکرم(ص) برای حضور در این آوردگاه مهم و حساس بهترین خویشان خود را به عنوان شریک احضار میکند، نشان میدهد که این عزیزان مقربترین اشخاص عالم هستند و در واقع اقتضای مباهله این است که عزیزترین و شایستهترین افراد احضار شوند. به تعبیر علامه طباطبایی آیه شریف مباهله نشان دهنده این است که امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) و حسنین(ع) شریک پیغمبر در دعوت به توحید هستند و اثبات کننده حقانیت پیامبر و دین مقدس اسلام و نفی شرک و تسلسل عقاید مسیحیان نجران است.
جریان مباهله چه دلیلی بر فضیلت اهل بیت(ع) و خلافت امیر المومنین علی(ع) دارد؟
بدون تردید این آیه بهترین دلیل بر ولایت امیرالمومنین(ع) و جانشینی ایشان است. به تعبیر حضرت رضا(ع) آیه مباهله بهترین دلیل بر خلافت امیرالمومنین است. امام رضا(ع) استدلال میکند که امیرالمومنین جان و نفس پیغمبر هستند و اگر پیامبر اکرم(ص) افضلترین پیغمبر هستند، امیرالمومنین نیز شایستهترین جانشین ایشان هستند و بنابراین این حق امت است تا امامشان بعد از پیغمبر صالحترین افراد باشد و امامت و ولایت به دست فاضلترین و صالحترین شخص قرار میگیرد.
بدون شک عظمت حادثه مباهله آن را به عنوان یکی از ماندگارترین حوادث تاریخ اسلام قرار داد. اما آنچنان که نیاز است حقیقت و جایگاه این روز برای مردم تبیین نشده است دراین خصوص چه باید کرد؟
بله همین طور است. جریان مباهله اگر از جهاتی از جایگاه غدیر بالاتر نباشد پایین تر نیست، بنابراین نیاز است تا توجه مردم را به این روز جلب کرد و برای نشان دادن اهمیت و آداب و اعمال این روز فرهنگ سازی صورت بگیرد. در این روز خواندن زیارت امیرالمؤمنین(ع) به ویژه زیارت جامعه، احسان به فقرا و محرومان به تأسّی از مولی الموحدین علی(ع) که در رکوع نماز خویش به نیازمند احسان فرمود، خواندن دو ركعت نماز، غسل کردن برای پالایش ظاهر و خواندن دعاى مباهله سفارش شده است.