با رصد تحولات جاری ایالات متحده در خصوص چین، می توان به صورت گام به گام به بررسی نشانه های اولیه دیپلماسی دولت جدید آمریکا در مواجهه با پکن پرداخت. وقوع دو رویداد مهم در منظومه مناسبات پکن – واشنگتن که طی روزهای اخیر رخ داده در همین چارچوب قابل بررسی است.
نخستین رویداد، گفتگوی تلفنی جو بایدن در قامت رئیس جمهور جدید آمریکا با شی جین پینگ، رهبر چین است که هر چند در گام نخست با انتخاب زمانی خاص برای این مذاکره تلفنی یعنی شب “عید بهاره چین” با ارسال سیگنالی مثبت از سوی کاخ سفید کلید خورد؛ اما تنها دقایقی پس از گفتگوی سران دو اقتصاد برتر جهان، به عیان شدن شکاف های تاریخی این دو کشور انجامید.
تهاجم بایدن در گفتگو با شی جین پینگ به خطوط قرمز پکن و طرح مباحثی از جمله حقوق بشر، منطقه مسلمان نشین سین کیانگ، اعتراضات هنگ کنگ و مسائل تایوان که به استناد منابع چینی واکنش دبیرکل حزب کمونیست این کشور را نیز برانگیخت، موجبات تثبیت تحلیل اغلب رسانه های چینی مبنی بر ثابت بودن استراتژی ایالات متحده در خصوص کشورشان در دو دوره ترامپ و بایدن را فراهم آورده است.
از سوی دیگر مرور واکنش ها و مواضع مقامات آمریکایی پس از گفتگوی تلفنی بایدن و شی، به ویژه استناد به توئیت شخص بایدن مبنی بر اینکه “کار با چین تا زمانی که به سود منافع مردم آمریکا باشد ادامه خواهد داشت”، بسیاری از اتاق های فکر کشور چین را به سوی این جمع بندی سوق داده که نگاه دولت ترامپ در سیاست “اول آمریکا” حداقل در مواجهه با جمهوری خلق چین همچنان در دستور کار سردمداران جدید کاخ سفید نیز قرار خواهد داشت. بر این اساس، بسیاری از نهادهای تصمیم ساز چینی ضمن رصد نخستین نشانه های عملی در دیپلماسی چینی بایدن، از تداوم سیاست مهار کشورشان از سوی دولت جدید آمریکا اما این بار با مختصاتی شامل افزوده شدن “رویکرد بایدنی” به مجموع پرونده قطور تقابلات آمریکا و چین سخن می‌گویند.
دومین رویداد روزهای اخیر که سهم قابل توجهی در تعیین سمت و سوی دیپلماسی دولت بایدن در برابر چین دارد، تشکیل کارگروه ویژه چین توسط او در پنتاگون است. انتقال پرونده چین از نهادهایی چون وزارت امور خارجه یا وزارت دارایی ایالات متحده به مجموعه ای چون پنتاگون، نشانه ای مهم در تکوین رویکرد مهار چین در کاخ سفید محسوب می شود که می توان در نگاهی کلی آن را با انتقال پرونده هسته ای ایران از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران قیاس نمود که در سیاست گذاری های کلان کشور به مفهوم تغییر نگاه مدیریتی ایران به مسئله هسته ای و نهایتا بکارگیری تیم و روش هایی در مختصات وزارت امور خارجه برای حل و فصل این پرونده منجر گشت.
طی روزهای اخیر مسئله تشکیل کارگروه چین در پنتاگون نیز به شدت مورد تمرکز محافل تحلیلی چینی قرار گرفته و به باور چینیان تشکیل چنین کارگروهی را باید به عنوان نشانه ای از پررنگ تر شدن “نگاه استراتژیک” واشنگتن به چالش های آتی ایالات متحده با چین توصیف نمود. ضمن آنکه باز کردن پرونده ویژه چین در پنتاگون را می توان به مفهوم اضافه شدن رسمی “مسائل نظامی” به سبد چالش های بنیادین و سابق پکن – واشنگتن از جمله مباحث اقتصادی و جنگ تجاری ارزیابی کرد.
موضوع دیگری که در این چارچوب با اهمیت می نماید، ساختار و ترکیب کارگروهی است که به دستور جو بایدن در پنتاگون تشکیل شده که به گواه منابع رسانه ای ترکیبی از کارشناسان عرصه های مختلف از جمله مسائل نظامی، سیاسی، اقتصادی، هوافضا و حتی تعدادی از چین شناسان آمریکایی است. این موضوع نیز که مورد توجه و تحلیل منابع چینی قرار گرفته نشانه هایی از پیچیده تر شدن معادلات آمریکایی در قبال چین را ظاهر می سازد که به احتمال قوی تاکتیک اعلامی از سوی پکن در مواجهه با تیم جدید کاخ سفید را با چالش هایی مواجه خواهد ساخت. تاکتیکی که بنابر اعلام دستگاه دیپلماسی چین، بر مدار عملیاتی سازی “سه بازیابی” در روابط پساترامپ چین با کاخ سفید حرکت خواهد کرد که عبارتند از بازیابی شرایط گفتگو با واشنگتن، بازیابی ریل صحیح مناسبات دوجانبه با آمریکا و نهایتا بازیابی فضای اعتماد متقابل برای پیشبرد منافع مشترک.
هر چند که تحولات اخیر در ساختار حاکمیتی آمریکا در دوران پساترامپ را می توان به منزله ظهور نشانه هایی اولیه از سیاست چینی تیم بایدن برشمرد، اما بدون شک برای تحلیل دقیق تر آینده مناسبات پکن – واشنگتن که تاثیراتی قابل توجه را بر معادلات مهم نظام بین الملل نیز خواهد داشت، باید تا ماه های آینده به انتظار فرآیند پینگ پنگی و تک و پاتک های دیپلمات های چینی و آمریکایی نشست.
در این میان آنچه برای پکن و بسیاری از ناظران تحولات جاری میان چین و ایالات متحده مسجل گشته، پیچیده تر شدن رویکرد چند بعدی واشنگتن در قبال چین است که برای روشن تر شدن ابعاد آن به تعبیر چینیان باید “انتظاری حکیمانه” پیشه کرد. منابع چینی با اشاره به یکی از آموزه های سون زه، استراتژیست شهیر تاریخ کشورشان این انتظار را چنین تفسیر می کنند که “توانایی های دشمن ات را به نظاره بنشین، چه آن کس که توانایی خود و دشمن اش را دریابد، در هیچ نبردی شکست نخواهد خورد!”.
