شب قدر یکی از شب‌های این ماه عزیز و شب ارتباط خداوند با انسان است؛ این شب با عظمت بین مسلمانان جهان از اهمیت و ارزش بسیار بالایی برخوردار است؛ اگر لحظه‌ای درنگ کنیم و کمی با خود بیاندیشیم خواهیم دید که شب قدر در میان تمامی شب‌های سال تنها شبی است که این چنین مورد عنایت و توجه قرار گرفته و چنان اثراتی بر آن مترتب شده است؛ حجت‌الاسلام و المسلمین رضا وطن دوست پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی که تا کنون پژوهش ها و تحقیقات بسیار متعددی را در راستای اشاعه سیره و سنت ائمه اطهار(ع) به جامعه هدف عرضه کرده است در گفت‌وگویی با آستان نیوز به اهمیت و اتفاقات این شبها اشاره می‌کند؛ حاصل این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانیم.
نخستین شب قدر مصادف با نوزدهم ماه مبارک رمضان و نقل است همزمان با ضربت خوردن، امام علی(ع) جمله «فزت و رب الکعبه» را بیان فرمودند، این جمله خبر از چه دارد؟
در سوره قدر می‌خوانیم: «انا انزلناه فی لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر». خداوند متعال با آیه «لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به این که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. تمام عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند و احیاء یا عبادت شب قدر از عبادت هزار ماه بهتر است.
حضرت علی(ع) نخستین پیشوای شیعیان و مظهر رستگاری است که در محراب عبادت، هدف کینه منافقان قرار گرفت و در هنگام فرود آمدن شمشیر جهل بر فرق مبارکش فرمود: «به خدای کعبه که رستگار شدم».از نظر انسان‌هایی مانند امام علی(ع) مرگ و شهادت از قفس و زندان این عالم رهایی یافتن و به نهایت آرزوی خود رسیدن است. بویژه وقتی که در عالی‌ترین مراتب انسانیت قرار دارند و به مراتب عالی لقاء و رؤیت پروردگار خود رسیده‌اند که حتی مرگ خود را شهادت و کشته شدن در راه امید و آرزوی خود قرار می‌دهند و بالاترین لقاء و رویت الهی برای آن‌ها حاصل می‌شود.
آنچه فرمودید بیانگر این است که امام علی(ع) هیچ هراسی از مرگ نداشتند و برای لقاءالله لحظه شماری می‌کردند دلیل این امر چیست؟
دلیل دیگر آنکه آن حضرت بر خلاف انسان‌هایی که در تفسیر زندگی به خطا رفته و آن را جدا و عاری از مرگ تفسیر می‌کنند، مرگ را بخشی از زندگی می‌دانست، بدیهی است کسی که مرگ را بخشی از زندگی بداند پیشاپیش آن را می‌پذیرد و هرگز از مرگ نمی‌ترسد، چنانکه آن حضرت در ارائه دورنمایی از زندگی دنیا می‌فرماید: سروش غیب پیوسته آواز می‌دهد که سرانجام زایش مرگ و پایان گردآوری فروپاشی و نهایت آبادانی ویرانی است.
در روایات آمده است که پیامبر بزرگ اسلام(ص) بشارت شهادت امیر‌المومنان(ع) را به ایشان دادند این بشارت چگونه به ایشان ابلاغ شد؟
بله. شهادت حضرت علی(ع) را پیامبر اکرم(ص) به هنگام نزول آیه ۱ و ۲ سوره مبارکه عنکبوت پیشگویی کرده بودند. بی تابی آن حضرت پس از پیکار سرنوشت‌ساز احد که از قافله شهدا جا مانده بود و نیز پس از پیکار با عمروبن عبدود در جنگ خندق که چهرة نازنینش بر اثر ضربت شمشیر به فرق مبارک آن حضرت، خونین شده بود، گواهی روشن بر این واقعیت است. اما آنچه او را آرام می‌کرد خبر پیامبر اکرم(ص) از مرگ قریب الوقوع آن حضرت بود، چنانکه پس از غزوة احد به امام فرمود: «علی جان ناراحت نباش که مرگت پس این خواهد بود. «انّها مِن ورائِک».
در یکی از خطبه‌های نهج البلاغه آمده است: مولی علی(ع) با یادآوری خاطره‌ای از پیامبر(ص)، مسئله شهادت خود را پرسید. پیامبر(ص) فرمود آیا پس از اتمام «جنگ احد» که من سعادت شهادت را نداشتم و بر من گران آمد، شما نفرمودید بشارت باد بر تو که شهادت در انتظارت نشسته است؟ !پیامبر (ص) فرمود: همینطور است! حال بگو «فکیف صبرک اذن» در آن هنگام صبرت چگونه است؟مولی (ع) گفت: شهادت جای شکیبایی و صبر ندارد، بلکه جای شکر و سپاس دارد.
سرانجام پس از گذشت اندک زمانی بشارت‌های پیامبر(ص) در بارة شهادت آن حضرت در سحرگاه شب نوزدهم رمضان سال چهلم هجری تحقق یافت و او چون عاشقی دل باخته، به معشوق خویش رسید و با آن هم‌آغوش گشت. این جمله معروف که در لحظه شکافته شدن فرق سرش به زبانش جاری شد حاکی از دل باختگی او به مرگ است که فرمود: فزتُ و ربِّ الکعبه.
جالب این است که آن حضرت این را بشارت خدا و رسول خدا می‌داند که وی را به آن بشارت داده بودند، چنانکه فرمود: هذا ما وَعَدَ اللهُ و رسولُه و صدق اللهُ و رسولُه؛ این رستگاری وعده خدا و رسول اوست که گفتارشان تحقق یافت.
چرا اکثریت مردم از مرگ هراس دارند و مقوله مرگ از منظر امام علی(ع) چگونه است؟
این که چرا انسان‌ها از مرگ وحشت دارند نکاتی وجود دارد که قابل تأمل است؛ چراکه ترس انسان از مرگ به این دلیل است که او مرگ را پایان‌بخش آرزوها و دلبستگیهای خود می‌داند، چنانکه حضرت علی(ع) خطاب به دنیاداران فرمود: فإنّ الموتَ هادمُ لَذاّتِکُم و مُکَدِّرُ شهواتِکم و مُباعِد طِیّاتکم؛ مرگ نابود کنندة لذتها، تیره کنندة خواهشهای نفسانی و دور کنندة اهداف و آرمانهای شماست.
یکی دیگر از عواملی که باعث شده انسان از مرگ بترسد دشمنی آشکار مرگ با بنی آدم است؛ چراکه مرگ دشمنی سخت دل است که بر هیچ‌کس رحم نمی‌کند. امام علی(ع) در ارائة تصویری روشن از دشمنی مرگ با انسان میگوید: مرگ هماوردی شکست ناپذیر است، او دام‌های خود را بر دست و پای انسان آویخته است، تیرهای خود را به سوی او رها نموده تیرهایی که هرگز به خطا نخواهد رفت.
بخش دیگر از عواملی که به وحشت و ترس انسان از مرگ می‌انجامد رویدادهای وحشتناک پس از مرگ است، تحمل سکرات، داخل تابوت رفتن، بی‌کسی و بی‌چارگی در خانه قبر، پرسشهای سخت نکیر و منکر، حساب پس دادن و صحنه‌های هول انگیز قیامت همه و همه از این رویدادهاست که ترس از مرگ را اجتناب ناپذیر می‌کند. یکی دیگر از عوامل نگرانی انسان از مرگ، وجود گناهان بسیار است که در طول زندگی خود مرتکب شده و آخرت او را به خطر انداخته است، چنان که امام علی(ع) فرمود: چنان مباش که به دلیل گناهان بسیار از مرگ گریزان باشی.
