یک کارشناس مذهبی با بیان اینکه خوب است برای احیای امر اهل بیت(ع) خود را شبیه امام رضا(ع) کنیم، گفت: اصل زیارت به میزان صفاتی است که از امام رضا(ع) به زائر ایشان منتقل می‌شود. حس حضور امام(ع) یعنی اعتقاد به اینکه خدای حرم امام رضا(ع) خدای همه جا است.
به گزار آستان نیوز؛ «… خدمت به این معنا است که بدانیم امام رضا(ع) چه چیزی را دوست دارند همان کار را انجام دهیم و در همه حال امام را شاهد و ناظر خود بدانیم حس حضور امام(ع) یعنی اعتقاد به اینکه خدای حرم امام رضا(ع) خدای محل کار هم است پس کار را طوری پیش ببریم که به اضافه کاری نکشد..»؛ این جملات بخشی از سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی حائری‌زاده، کارشناس و خطیب مذهبی است که در چهارشنبه‌ای امام رضایی و به منظور مروری بر آموزه‌های امام رئوف(ع) با ما در میان گذاشته و در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:
امام رضا(ع) برای ترویج و تبلیغ معارف و آموزه‌های اهل بیت(ع) چه مسیری را پیشنهاد می‌کنند؟
اباصلت هروی از امام رضا(ع) نقل کرده که فرمودند: «خداوند، رحمت کند آن بنده‌ای را که امر ما را زنده کند!». گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمودند: «علوم ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد، که اگر مردمْ زیبایی‌های گفتار ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند». در این حدیث حضرت ثامن الحجج(ع) چند شاخص را بیان کرده‌اند: نخست آنکه علومی را که از ناحیه آل الله(ع) وارد شده، یاد بگیرید یعنی یادگیری این علوم گام نخست است، مرحله دوم آنکه بعد از یادگیری، زکات این علم را بپردازید و این زکات به نشر علوم اهل بیت(ع) است و جالب آنکه حضرت(ع) می‌فرمایند: این علوم را به مردم یاد دهید یعنی فراگیری علوم اهل بیت(ع) را به شیعه یا مسلمانان محدود و محصور نمی‌کنند و بر عموم مردم تاکید دارند درباره دلیل این تاکید هم ادامه می‌دهند؛ مردم وقتی محاسن کلام ما را بشناسند، چون این زیبایی‌ها منطبق با فطرت آنها است، تبعیت می‌کنند.
بنابر این، امام رضا(ع) برای تبلیغ و احیای امر اهل بیت(ع) سه مرحله قائل هستند، یکی فراگیری علوم آن حضرت(ع)، دوم آموختن آن به دیگران و سوم عدم محدودیت قائل شدن در آموزش‌ها بین گروه‌ها و اقشار مردم.
آیا این فراگیری و احیاگری محدود به علوم و ساحتی خاص است یا عرصه‌های مختلف را می‌تواند شامل شود؟
این احیاگری باید در فرهنگ، اخلاق، اجتماع، اقتصاد، سیاست، امور اخروی، حتی تدریس و آموزش و تبلیغ، سبک زندگی و … رخ دهد و هر کسی در هر موضعی حتی اشتغال به کار فنی درصدد این احیاگری باشد یعنی بر مداری که اهل بیت(ع) فرموده‌اند که همان مدار قرآن است، حرکت کند.
عمل به این حدیث رضوی نیازمند کسب معرفت امام است که مرحوم شیخ صدوق(ره) برای آن هشت شرط بیان می‌کند؛ نخست باید بدانیم امام معصوم(ع) واسطه فیض است و هر فیضی که قرار است به انسان برسد باید از این مجرا و ناحیه باشد و لذا دوستی و انس با آن حضرات(ع) و اینکه در هر جا و هر موضعی، هم و غم‌مان نصرت منویات ائمه(ع) باشد برای این معرفت ضروری است تا برسیم به مرحله توسل و مودت. دومین لازمه و شرط معرفت به امام(ع) آن است که بدانیم امر امام چیست و بر چه اموری اطلاق دارد؟ این امر شامل امور اعتقادی فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و اخروی است. سوم آنکه در احیای امر اهل بیت(ع) باید گفتمان ولایت آل الله(ع) را در جامعه بشری احیاء کنیم چون وقتی سخن آن حضرات(ع) را بشنوند چون منطبق با عقل و فطرت است، می‌پذیرند. یکی از مصادیق این احیاگری، اقامه عزا و شادی اهل بیت(ع) است مثل گرامیداشت محرم و صفر، فاطمیه، ربیع الاول و … این رفتارها از مصادیق اَتَم و اَکمل احیای امر امام(ع) است.
علاوه بر این، در روایتی از امام صادق(ع) است که فرمودند: به دیدن یکدیگر بروید که در این کار احیای امر ما است و بعد ادامه می‌دهند: خدا رحمت کند کسی که امر ما را احیاء کند. یعنی صله رحم با آن همه برکات و آثار در آموزه‌های دینی اعم از آسانی حساب، طول عمر و …، احیای امر حضرات معصومین(ع) نیز محسوب می‌شود. باید توجه داشت اجرای معیار و محکی که اهل بیت(ع) تصریح کرده‌اند، سبب عاقبت بخیری است.
شبیه شدن به امام رضا(ع) در رفتار و سبک زندگی چقدر به این احیای امر اهل بیت(ع) کمک می‌کند؟
قطعاً در احیای امر اهل بیت(ع) باید تا جای ممکن خود را شبیه به معصومان(ع) کنیم. برای مثال در حالات امام هشتم(ع) است که ایشان هر سه روز یکبار قرآن را ختم می‌کردند، یعنی حضرت(ع) روزانه 10 جزء قرآن می‌خواندند! اگر ادعای ارتباط و انس با ایشان را داریم حداقل روزی یک صفحه یا 50 آیه از قرآن را به تاسی از سیره ایشان بخوانیم. یا در سیره امام رضا(ع) است که در معاشرت بسیار قوی بودند، مابین کلام کسی ورود نمی‌کردند و احترام دیگران را نگاه می‌داشتند و … نمی‌توان ادعای دوستی و محبت به امام رضا(ع) را داشت اما در هیچ یک از بخش‌های زندگی به ایشان شبیه نباشیم. باید در برخورد با همسر و فرزندان، روابط اجتماعی، انجام نوافل و مستحبات (جنبه عبادی)، بصیرت و حتی موضع گیری سیاسی به تاسی از پذیرش ولایتعهدی ایشان و … خود را شبیه به ثامن الحجج(ع) کنیم.
چرا پذیرش امامت و ولایت حضرت رضا(ع) ارزش و اعتباری ویژه در اعتقادات شیعی دارد؟
اگرچه همه اهل بیت(ع) عالم بوده‌اند اما در میان آنها، امام رضا(ع) به عالم آل محمد(ص) شهرت دارند؛ به این معنا که هر کس ولایت امام رضا(ع) را بپذیرد، ولایت ائمه(ع) قبل و بعد از ایشان را پذیرفته است، اساسا اعتقاد و پذیرش امامت حضرت ثامن الحجج(ع) به معنای تشیع اثنی عشری است چون ما شیعه چهار امامی (زیدیه)، پنج امامی(باقریه)، شش امامی (اسماعیلیه) و هفت امامی (واقفیه) داریم اما شیعه هشت امامی و نُه امامی خیر، چراکه پذیرش امامت امام رضا(ع) یعنی اعتقاد به تشیع اثنی عشری و امامت امامان دوازده‌گانه(ع).
امام غزالی می‌گوید: این وسعت از علمی که اهل بیت(ع) ،خاصتاً امام رضا(ع) دارند برای ما ثابت شده که آنها بدون مکتب و درس این علوم را آموخته‌اند و خداوند در ظرف وجودی آن حضرات(ع) این علوم را ریخته است.
اگر حوزه های‌علمیه و اولیای فرهنگی جامعه، اساتید دانشگاه، سازمان تبلیغات اسلامی، آموزش و پرورش، آموزش عالی و … با این نگاه جلو بروند، بسیار اثرگذار خواهد بود. از همه مهمتر اینکه در حدیث است که: مردم را به غير زبان خود دعوت كنيد یعنی در گفتار و شعار باقی نمانید بلکه آنچه را می‌گویید به منصه عمل درآورید چون بهترین مبلغ، عمل انسان است. اگر کسی دم از اهل بیت(ع) و امام رضا(ع) می‌زند باید سخنش همراه با عمل باشد تا دیگران هم به طی این مسیر تشویق شوند.
این همراهی گفتار و رفتار برای آنکه بتوانیم در جرگه خادمان امام رضا(ع) قرار بگیریم و توفیق خدمت به حضرت(ع) را بیابیم چه نقشی دارد؟
وقتی می گوییم خادم اهل بیت(ع)، (به قول ما طلبه‌ها اطلاق دارد) این خادمی بخشی فیزیکی و در حرم است و بخشی دیگر باز می‌گردد به اینکه هر کسی در هر شغل و کسوت و جایگاه اعم از خانم خانه‌دار، کارمند و … خود را خادم امام رضا(ع) بداند. این خدمت به این معنا است که بدانیم اما رضا(ع) چه چیزی را دوست دارند همان کار را انجام دهیم و در همه حال امام را شاهد و ناظر خود بدانیم حس حضور امام(ع) یعنی اعتقاد به اینکه خدای حرم امام رضا(ع) خدای محل کار هم است پس کار را طوری پیش ببریم که به اضافه کاری نکشد.
انسان با این نگاه، وظایف خود را صحیح انجام می‌دهد چه کسی به او نظارت کند یا نکند اینکه معتقد باشیم خدا و امام رضا(ع) و ذوات مقدسه(ع) بر ما نظارت و اشراف دارند، بستری است تا کارها اصلاح شود و اینچنین همه خادم الرضا(ع) شویم. البته به شرط آنکه امام(ع) و سیره ایشان را وارد سبک زندگی‌های خود کنیم برای مثال یک بانوی خانه‌دار به نیت امام رضا(ع) برای خانواده غذا بپزد یا آقایی به نیت امیرالمومنین(ع) گذشت و صبوری کند. وقتی اولیای خدا را یاد کنیم مایه برکت و نزول رحمت خدا است.
آیا زیارت و خادمی امام رضا(ع) فقط به حضور در حرم است یا فارغ از آن نیز می‌توان با حضرت(ع) مانوس شد؟
زیارت امام(ع) دور و نزدیک ندارد، به تعبیر آیت الله العظمی جوادی آملی، دل و قلب ما باید همراه امام(ع) باشد. وقتی دل ما با امام رضا(ع) و توجه‌مان معطوف به حضرت(ع) باشد وجود مقدس امام(ع) به ما نظر می‌کنند. در تعریف زیارت گفته‌اند: حضور الزائر عند المزور، یعنی حال حضور بیابیم و هر جا که هستیم خود را در محضر علی‌بن موسی الرضا(ع) ببینیم ولو در تهران یا هر جای دیگری باشیم.
به میزانی که به امام(ع) معرفت داشته باشیم و خود را شبیه به ایشان کنیم این حس حضور تقویت می‌شود و هر چه معرفت ما به سیره و اوصاف حضرت(ع) بیشتر شود، اوصاف امام(ع) را در خود تجلی می‌دهیم آنگاه است که چون امام رضا(ع)، رئوف است زائر ایشان هم رئوف می‌شود، چون حضرت(ع) اهل گذشت است، زائر امام(عج) هم اهل گذشت خواهد شد و … این است معنای زیارت. اینها فارغ از ثواب و برکاتی است که در روایات برای تشویق به زیارت امام رضا(ع) تصریح شده و گاه تا ثواب 70 هزار حج نیکو را شامل می‌شود. اصل زیارت به میزان صفاتی است که از امام رضا(ع) به زائر ایشان منتقل می‌شود.
گفت‌وگو: آمنه مستقیمی
