اهدای خون در زمره کمک‌های نوع دوستانه‌ای به شمار می آید که نبض زندگی را در رگ‌ها به جریان می‌آورد و سلامتی را به بیمار هدیه می‌کند و نشاط و شادی را به اطرافیان بیمار ارزانی می‌دارد. شاید ندانید ولی همین پلاسمایی که در روزهای کرونایی برای نجات بسیاری از بیماران استفاده می‌شود، از فرآورده‌های خونی است. گلبول قرمز، پلاکت، کرایو و… نیز در کنار همین پلاسما از دیگر فرآورده‌هاست که در شرایط استاندارد و ویژه در سازمان انتقال خون نگهداری شده و در صورت لزوم در مراکز درمانی توزیع می‌شود. به مناسبت روز ملی اهداء و انتقال خون مصادف با نهم مردادماه در این حوزه با دکتر مریم جعفری راد، متخصص پاتولوژی و مسئول آزمایشگاه بیمارستان رضوی به گفتگو نشستیم.
اولین سؤالی که ممکن است برای بسیاری ایجاد شود این است که اهدای خون برای فرد اهداء‌کننده چه مضراتی دارد؟
هر واحد خون اهدایی حدود 450 سی‌سی است و در فرد اهداء‌کننده به‌طور طبیعی طی 3 یا 4 هفته، این مقدار خون توسط سیستم خون‌ساز جایگزین می‌شود. اهدای خون برای فرد اهداء‌کننده علاوه‌بر فوایدی هم‌چون کاهش غلظت خون، کاهش بار آهن ذخیره، کنترل فشار خون، کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی، موجب احساس رضایت‌مندی قلبی در فرد می شود.
شرایط اهدای خون چیست و آیا همه می‌توانند خون اهداء کنند؟
داشتن حداقل سن 18 سال و حداکثر 60 سال، حداقل وزن 50 کلیوگرم، دارا بودن فشار خون متعادل، مبتلا نبودن به کم‌خونی، هپاتیت و برخی از بیماری‌های عفونی دیگر، بیماری‌های قلبی- ریوی، عدم اعتیاد به مواد مخدر تزریقی و الکلی و نیز گذشت حداقل 8 هفته از آخرین زمان اهدای خون از شرایط لازم آن است. باید یادآور شد که حداکثر دفعات اهدای خون در آقایان 4 بار و در بانوان 3 بار طی یک سال است و بالطبع، بانوان باردار نباید خون اهداء کنند. همه این شرایط برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و انتقال بیماری‌های خونی است. خون سالم واقعا نجات‌دهنده زندگی بسیاری از افراد است و هر یک واحد خون می‌تواند جان 3 نفر را از مرگ حتمی نجات دهد.
بیمارستان‌ها در چه مواقعی به خون‌های اهدایی نیاز پیدا می‌کنند؟
اعمال جراحی، تصادف‌های رانندگی و سوانح، زنان باردار هنگام زایمان، نوزادان نارس و بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی قرار می‌گیرند، مهم‌ترین مصارف خون اهدایی در بیمارستان‌ها را تشکیل می‌دهند و باید اذعان کنم که خوشبختانه اهدای خون در کشور ما داوطلبانه و با انگیزه ایثار و نوع‌دوستی انجام می‌شود.
در شرایط کنونی که با بحران کرونا مواجهیم اهدای خون در این دوره باید چگونه باشد؟
نیاز به خون همیشگی است و در این روزهای بحرانی بیماری کرونا درخواست سازمان انتقال خون این است که مردم اهدای خون را فراموش نکنند و نوع‌دوستان به یاری بیماران نیازمند به خون بشتابند. متاسفانه شیوع ویروس کرونا سبب شده که بسیاری از افراد مراجعه کمتری به مراکز انتقال خون داشته باشند و همین امر در ذخیره‌سازی فرآورده‌های خونی تأثیر گذاشته و موجب کاهش ذخایر خونی بیمارستان‌ها شده است اما تأکید سازمان انتقال خون بر این است که مردم بدانند که در مراکز انتقال خون، تمام نکات ایمنی و بهداشتی رعایت می‌شود تا هم‌وطنان بتوانند با آرامش خیال برای اهدای خون خود مراجعه کنند.
یعنی ممکن نیست حین اهدای خون، ویروس به بدن افراد سرایت کند؟
این امر ثابت شده است که ویروس کرونا از طریق ترشحات بینی و بزاق و در کل، ترشحات تنفسی منتقل می‌شود و مهم‌ترین عامل برای جلوگیری از ابتلا به آن، شستشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون، استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی است.
مصارف خون در بیمارستان رضوی چگونه سازمان‌دهی می‌شود؟
بخش بانک خون بیمارستان رضوی زیرمجموعه‌ای از واحد آزمایشگاه است که فعالیت‌های مربوط به رزرو فرآورده‌های خونی درخواست شده توسط پزشک معالج بیماران را طبق آخرین استانداردهای انتقال خون انجام می‌دهد؛ فرآورده‌هایی نظیر گلبول قرمز فشرده، گلبول قرمز شسته شده، پلاکت، پلاسمای تازه، منجمد و کرایو است که در جراحی‌هایی مثل جراحی قلب باز، تومورها، مغز و اعصاب، گوارش، زنان و نیز در بیماران مبتلا به سرطان‌های خون استفاده می‌شود.
پس شما خون و فرآورده‌های خونی لازم را از سازمان انتقال خون دریافت می‌کنید؟
بله. درخواست بانک خون بیمارستان با توجه به نیاز بیماران به سازمان انتقال خون ارائه می‌شود و سازمان نیز با توجه به موجودی ذخایر خود فرآورده‌های لازم را به این مرکز ارسال می‌کند. در حال حاضر، با توجه به شیوع بیماری کرونا و محدودیت ذخایر فرآورده‌های خونی در سازمان انتقال خون، مدیریت و اولویت‌بندی مصرف این فرآورده‌ها در بیمارستان توسط بخش بانک خون از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. باید بگویم که بخش بانک خون بیمارستان رضوی تمام تلاش خود را برای حفظ ذخایر خونی بیمارستان به‌خصوص گلبول قرمز، پلاکت و پلاسما انجام داده تا بتواند نیاز بیماران را برطرف سازد و فرآورده‌های مصرفی را سریعا با کمک سازمان انتقال خون جایگزین کند.
شما چه آزمایش‌هایی بر روی این فرآورده‌هایی خونی انجام می‌دهید؟
اصلی‌ترین آزمایش‌های قبل از رزرو و انتقال فرآورده‌های خونی شامل تعیین گروه خونی، تست سازگاری و غربال‌گری آنتی‌بادی است که بر اساس انجام این تست‌ها، فرآورده هم‌گروه و سازگار برای بیمار انتخاب و رزرو می‌شود.
بانک خون آزمایشگاه بیمارستان رضوی، سیستم مراقبت از خون یا هموویژولانس را از اوایل سال 1396 به‌منظور ارتقاء کیفیت انتقال خون و جلوگیری از بروز عوارض بخش‌های بستری اجرا کرده است. هم‌چنین با توجه به رضایت سازمان انتقال خون از عملکرد مطلوب بخش بانک خون در زمینه هموویژولانس مدیریت و نظارت بر فرآورده‌های خونی و انجام کامل دستورالعمل‌های استاندارد ابلاغ شده، گواهی هموویژولانس سازمان انتقال خون به‌صورت سالانه تمدید می‌شود.
